Në shtator të vitit 1928 , një propozim i
deputetëve të Skraparit në parlamentin shqiptar të Republikës së parë shqiptare
të themeluar në janar 1925, do të ndryshonte skenën politike në vend. Propozimi
në thelb, nuk ishte një propozim i zakonshëm që do të bënte të mundur
iniciativa të zakonshme parlamentare për rishikimin e buxhetit apo për
orientimin e politikës së jashtme të Shqipërisë si mund të kishte rëndom në çdo
kohë dhe në të gjitha parlamentet e botës, por ai do të përfshinte dhe do të
synonte ndryshimin e statusit juridik të Shqipërisë. Deputetët e Skraparit dhe
një grup tjetër i madh deputetësh që i mbështetën pa rezerva propozuan që
Shqipëria të kthehej nga republikë në mbretëri dhe presidenti i republikës
Ahmed Bej Zogolli, të shpallej mbret i Shqipërisë me emrin Ahmed Zog I. Në këtë
mënyrë sipas atyre që bënë propozimin por dhe shumë analistëve politikë të
kohës, Shqipëria rikthehej në normalitet dhe nuk do të ishte më një “dele e
zezë” mes shteteve monarkikë të Ballkanit. Idetë që patën ardhur dikur nga
Amerika nga dy njerëz eklektikë, politikanë dhe shkrimtarë Fan Noli dhe Faik
Konica për themelimin e republikës pas eksperimentimit të dështuar me një
monark evropian nuk kishin hedhur ende rrënjë në mentalitetin shqiptar. Nuk
kishin mjaftuar për këtë gjë as editorialët në gazetën “Dielli” të Konicës as
introdukta e Nolit tek përkthimi i “Jul Qesarit” të Shekspirit. Kjo gjë kish
ndodhur, jo sepse editorialët nuk ishin
të përkryer për të ilustruar idetë e tyre por sepse për fat të keq të tyre dhe
të Shqipërisë, populli shqiptar ishte në masë të madhe analfabet dhe as që
lexonte se shkruanin dhe predikonin këta dy njerëz të shkolluar.
Në mungesë të leximit, njerëzit preferonin diçka më
të thjeshtë. Një bisedë kokë për kokë, një qarje halli, një kërcënim force kur
e tepronin me sjelljen e tyre antishtetërore , një rrahje shpatullash kur nuk i
mundje dot si kundërshtarë dhe një afrim posti për ti ngjitur në sferat e
pushtetit dhe të kontributit të tyre në favor të Shqipërisë. Për të arritur
këtë gjë, që në Shqipëri ishte arti i të qeverisurit të kohës nuk ishte e
nevojshme doktoraturë në Harvard si Konica apo studime të thelluara në gjuhë të
ndryshme si Noli, por vullneti dhe këmbëngulja e një njeriu që në shkurtimin e
vet nga Zogoll në Zog po shënjonte dhe ndryshimin e Shqipërisë. Mbretëria e re
shqiptare që u krijua përkundrejt toneve tallëse të këngës së “Salep Sulltanit”
të Nolit krijoi ndërgjegjen shtetërore aq të nevojshme ndër shqiptarë, u kujtoi
fqinjëve së mbreti ishte i gjithë shqiptarëve dhe përtej kufirit dhe me
politikat nxitëse drejt dijes dhe përparimit po nxiste zemrat djaloshare për një
të ardhme më të mirë. Kosto e lartë për të arritur këtë gjë? Pa diskutim që ky
debat është nga më të qenësishmit që mund të shtrohet në historinë e
Shqipërisë. Asnjë mbretëri në Ballkan nuk kish mundur që të qeveriste e qetë pa
turbullime sociale. Aq më tepër kjo gjë nuk mund të pritej në Shqipëri ku
legjitimitetin e skeptrit të bekuar nga Evropa e pat humbur një monark i huaj
dhe tashmë kërkonte ta fitonte një njeri, familja e të cilit s’kishte as më
shumë dhe as më pak se të gjitha familjet e tjera të mëdha shqiptare. Madje
disa nga këto të fundit kishin kontribuar dhe në qeverisjen e hapësirave të mëdha
perandorake, ndërsa ajo e Zogollëve kish qeverisur vetëm krahinën e vet
problematike. Vetë njeriu që po pretendonte fronin mbretëror disa nivele
edukimi i kish kaluar në oborrin e Sulltan Abdyl-Hamidit, një oborr oriental ku
tradita politike rrëfente se shpesh herë që së bashku me fermanin e emërimit si
pasha mund të merrje dhe bujurdinë e prerjes së kokës si rebel dhe kundërshtues
i Padishahut. Në këtë kontekst ashtu si dëshmon në kujtimet e veta bashkëkohësi
dhe kundërshtari i tij politik Sejfi Vllamasi politikani Ahmet Zogolli do të
ishte një mjeshtër i kulisave duke bërë punë të ndyra me duar të pastra, pa
lënë asnjë gjurmë. Vrasjet politike të Avni Rustemit,Bajram Currit, Luigj
Gurakuqit e Hasan Prishtinës sado që u mbuluan si vrasje me motive personale të
vrasësve, nuk mundën ti shpëtojnë gjyqit të kohës dhe të historisë. Ato janë
klasifikuar tashmë si vrasje politike dhe besoj nuk bëjnë krenar as dhe një mbështetës
të monarkisë. Gjithsesi, kohët e turbullta të viteve 30’ me përplasjet e forta
ideologjike nuk mund të zbehin shkëlqimin e një përpjekje të mirë për të bërë
Shqipërinë, aq më tepër kur kjo përpjekje u transmetua si një vlerë e
patjetërsueshme në familjen mbretërore. Paaftësia për të bërë më të mirën e
mundshme nuk mund të konsiderohet si tradhti me qëllim. Njëmbëdhjetë vjet më
vonë pasi Shqipëria ishte shpallur mbretëri dhe dy ditë më parë se agresorët
fashistë të rrënonin pavarësinë e Shqipërisë
lindi Princ Leka që në ditë më të qeta për Shqipërinë do të kishte sjellë
fat më të madh vendit. Por jo gjithmonë qeniet njerëzore mund të kontrollojnë
fatin e tyre, e aq më tepër kur goditjet e pabesa vijnë në çaste kritike. Në
shënimet e veta në ditarin personal , Konti Ciano, arkitekti i pushtimit
italian të Shqipërisë dhe dhëndri i Mussolinit shënon gjithë cinizëm se
rezistenca shqiptare mund të jetë më e dobët pasi pritet që mbretëresha të
lindë. Zgjedhja e datës së pushtimit u bë dhe në varësi të lindjes së princit
trashëgimtar duke dashur që ta vinin monarkun shqiptar në një pozicion të
vështirë. Dhe ia arritën qëllimit duke rrënuar pavarësinë shqiptare dhe duke
bërë të mundur dhe mërgimin e gjatë të familjes mbretërore nëpër botë. Për fat
të keq mbreti ra në fatalitetin e njerëzve të zakonshëm dhe nuk mundi të
ngrihej mbi ta për të luajtur rolin si sovran i një vendi që po pushtohej. Midis
familjes së vet personale dhe familjes së madhe që përbente interesat
kombëtare, zgjodhi këtë të parën. Në momentet e fundit u largua drejt Greqisë
pa bërë rezistencë dhe me arkat e thesarit shtetëror me vete. Pushtimi në fakt
këmbëngulin shumë historianë ishte një kronikë e një akti të paralajmëruar që
në vitin e largët 1926 kur qe nënshkruar Pakti i parë i Tiranës dhe ishin marrë
huat e mëdha, një pjesë e të cilave për fat të keq kishin kaluar në xhepat e
familjes mbretërore. Ciano, sërish në për sytë e opinionit botëror deklaroi se
pavarësisht kontradiktave me mbretin Zog dhe regjimin e tij mund ti jepnin
strehim Mbretëreshës Geraldinë që ishte lehonë. Cinizëm alla evropian i klasit
të parë!
Por nëse ishte e kuptueshme që fashistët italianë
të ushtronin me politikën e tyre një cinizëm të hapur, kjo gjë ishte e
patolerueshme për demokracitë evropiane. Gjithandej ku shkoi familja mbretërore
edhe pse e njohur si e tillë nga të gjitha ambasadat e gjitha fuqive të mëdha
në Tiranë në vitin 1928, u gjend para një realiteti të trishtë ku ky status iu
vu në dyshim. Në fillim shteti grek që skish pasur as fuqinë që të protestonte
se pse mbreti Zog i kish vënë emrin princit të tij trashëgimtar Leka, një
revokim i emrit të Aleksandërit të Madh i uroi një mirëseardhje të thatë dhe
pastaj vazhdimisht bënte fjalë për largim të tij të frikësuar nga presioni
italian. Pas një rrugëtimi të gjatë nëpër Evropë familja mbretërore do të
arrinte në ishullin britanik, atdheun e monarkisë. Mirëpo gjërat nuk do të
ecnin vaj, sa për faj të konjukturave politike që se dëshironin më mbretin Zog
nëpër këmbë po aq dhe për sjelljen e treguar në 7 Prill ku qe larguar pa bërë
një rezistencë që do të shkundte Evropën nga alergjia që kish për problemet
shqiptare. Vetëm 4 vjet më parë Etiopia, një vend afrikan kishte bërë një
qëndresë të admirueshme ndaj Italisë fashiste ndërsa vendi i shqiponjave qe
dorëzuar pa cak, pa bam të hynte vetë në kafazin e robërisë. Ishte Kjo klimë
politike që reflektonte tek Kryeministri anglez i kohës Winston Churcill që nuk
pranoi ta priste asnjëherë në audiencë mbretin e Shqipërisë sepse kish hall se
mos i mërziteshin monarkët grekë, vendin e të cilëve e donte ta kishte nën
influencën e Anglisë, por dhe grupet politike në Shqipëri që po bënin
rezistencën ndaj fuqive të boshtit. Ndaj ai gjente një mijë e një mënyra për të
mos e pritur apo bënte dhe komente cinike rreth tij, por mbreti nuk “mërzitej”
dhe vazhdonte me ngulm të mbante kontakte me diplomacinë angleze sepse e dinte
që prej andej do vendosej dhe fati i Shqipërisë. Mirëpo në gjithë këtë
përpjekje që mbreti bënte sa për vendin e vet po aq dhe për fatin e familjes
mbretërore dhe rikthimin në Shqipëri harronte
dhe nuk reflektonte se mos rezistenca e tij e kish zhytur vendin e pambrojtur
shqiptar në arenën diplomatike në një kaos diplomatik për sa i përket statusit
të vet. Asnjë nuk e njihte Shqipërinë si vend të pushtuar për shkak se vendi qe
pushtuar para datës zyrtare të fillimit të Luftës së Dytë Botërore, pjesa më e
besuar e elitës së vendit i kish afruar kurorën familjes mbretërore italiane
vetëm 5 ditë pas pushtimit të vendit dhe prej këndej kishin lindur ndërlikime
juridike që s’kanë marrë fund as sot me hyrjen në luftë të qeverisë kukull
shqiptare përkrah Italisë Fashiste jo vetëm kundrejt Greqisë por dhe shteteve
të tjera perëndimore. Asnjë nuk e di sesi do të kish reflektuar mbreti Zog nëse
do të ishte kthyer në pushtet në Shqipëri pas përfundimit të Luftës së Dytë
Botërore. A do të kish përqafuar parimet e demokracisë liberale që e kish
shkelur me këmbë në marshimin e tij të vrullshëm nga Beogradi në vitin e largët
1924 ?A e kish pasur shumë seriozisht kur i kish propozuar Fan Nolit për tu
rikthyer në qeverisje apo pasi të merrte pushtetin liberalët do kishin fatin e
qeverisë së Mehdi Frashërit dhe akoma më keq të Ismet Totos të varur? A do të
hiqte dorë nga qeverisja nëpërmjet hijes së Lalës së vet Abdurrahman Krosit apo
do përqafonte parime moderne të qeverisjes? Të gjitha pyetjet janë të hapura
dhe vetëm për një gjë që mund të jemi të sigurtë se në emigracion ai u përpoq
për bashkimin e emigracionit shqiptar dhe do të ndërmerrte akte si kur do ti
shkruante asamblesë së O.K.B për ta pranuar Shqipërinë si vend anëtar edhe pse
vendi udhëhiqej nga kundërshtarët e tij ideologjikë që e kishin ndaluar
ardhjen, konfiskuar pasurinë dhe i kishin shkatërruar varrin e së ëmës! Ndoshta
në mplakje të jetës së vet dëshironte të jepte sinjale të jetës institucionale
aq të nevojshme për të gjitha kohët për Shqipërinë dhe shqiptarët.
Kjo përgjegjësi institucionale , që vet ai e kish
themeluar gjatë mbretërisë së tij që nga
hartimi i statuteve ligjorë deri tek
jeta administrative e shtetit shqiptar i mungon kaq shumë Shqipërisë së sotme.
I biri i tij, Leka , pretendenti për fron që tashmë pushon në varrezat e Sharrës
i përcjellë me nderime por jo pa komente keqdashëse sa ishte gjallë nuk i dha
shkas asnjë njeriu që të fliste qoftë dhe një fjalë të keqe për papërgjeshmëri
institucionale. I kthyer pas 58 vjetësh në atdhe provoi të testonte vullnetin e
popullit shqiptar për rivendosjen e monarkisë dhe pavarësisht faktit që votimi
u krye në vitin mbrapsht 1997 ku armët ishin sheshit, i zënë në kurth mes
intrigave të politikës shqiptare ku asnjëra palë nuk e deshi, pranoi verdiktin që doli nga to. Me dashurinë
e pafundme për trojet shqiptare jashtë kufirit, buzëqeshjen dhe një cigare në
buzë do të mbahet mend si njeriu që braktisi çdo gjë jashtë për të ardhur dhe
vdekur në vendin e vet. I nipi i Ahmet Zogut, Leka i II është një nëpunës i
zakonshëm i shtetit shqiptar, i fejuar me një vajzë jo me gjak blu që jeton një
jetë normale si qytetar i republikës së Shqipërisë. Mesa duket i shkon për
mbarë më tepër ky status që paradoksialisht e ka origjinën nga gjyshi i tij që
përveçse themeluesi i monarkisë ishte dhe themeluesi i republikës së parë
shqiptare më 1925. I çuditshëm për një historian ky fakt ,por jo për një vend
si Shqipëria ku historia e “Hirushes” që fle në një shtëpi të thjeshtë dhe të
nesërmen zgjohet në pallat është një nga historitë më të treguara. Viti tjetër
shënon njëqind vjetorin e pavarësisë dhe memoriali i familjes mbretërore nuk do
të jetë i plotë pa eshtrat e mbretit Zog. Ky vend ka mbajtur eshtra të tëra
pushtuesish që kaluan që në gjithë këto epoka historike por do të ndihet i
paplotë nëse nuk ka mes tij atë që e ngriti në piedestal por dhe rrëzoi,
gjithmonë pa vënë në dyshim thënien se pushtetet dhe mbretërimet janë si jetët
njerëzore me oshilacione, të përpjeta dhe të tatëpjeta por përherë në dashuri ndaj vendit ku jetojnë.
No comments:
Post a Comment