-Luajmë shah
-Mirë,
po ku?
-Në
Lindjen e Mesme
Anekdotë
Diplomatike
Fjala zabit në arabisht do të thotë oficer dhe për
një kohë të gjatë ka përbërë një nga ëndrrat e rinisë egjiptiane. Të zije një
vend në ushtri do të thoshte të hyje në elitën e vendit dhe të kapërceje pragun
e sikletshëm në shoqëritë e mbyllura patriarkale midis rinisë dhe burrërisë. Në
fakt aventura e rinisë egjiptiane në ëndrrën e vet ushtarake ka filluar në kohën
e mbretërimit të një bashkatdhetari tonë-Mehmet Ali Pashës(1769-1849) që pas
dezertimeve në masë dhe revoltave të vazhdueshme për ngritje pagash nga bashkatdhetarët
e vet, vendosi që të formonte më 1815 ushtrinë e vet me elementë vendas. Edhe
pse në traditën egjiptiane mbizotëron një thënie sipas së cilës “ushtarët egjiptianë janë më trimat”
rezultatet e para të ushtrisë egjiptiane ishin zhgënjyese. Gjithsesi kjo gjë
nuk e pengoi Mehmet Ali Pashën që të vazhdonte me ngulm në trajnimin e tyre me
instruktorë kryesisht francezë .Dhe këmbëngulja dhe bindja e tij në fakt nuk e zhgënjyen.
Dhjetë vjet më vonë ajo u bë baza e fitoreve të fushatave të Ibrahimit, djalit
të tij në betejat e Peloponezit, Akrës dhe Sirisë. Mirëpo duke formuar një
element të rëndësishëm të jetës së një kombi siç ishte ushtria, dashur pa dashur
Mehmet Ali Pasha u bë dhe krijuesi i
kombit egjiptian , pasi në ushtrinë e tij filluan të takohen të gjithë djemtë e
popullatës egjiptiane. Ushtria egjiptiane u bë kështu një element unifikues i
popullatës egjiptiane që krahas kulturës ushtarake që përftonte njihej dhe me
kulturën vendase dhe lindore dhe atë perëndimore nëpërmjet gjuhës arabe,turke dhe frënge.
I gjithë ideali i ushtarëve egjiptianë ishte që të
vinin në Kajro dhe të shërbenin pranë pallatit të Khedivit, zëvendesmbretit që
qeveriste Egjiptin pothuajse i pavarur në emër të Sulltanit të largët në
Stamboll. Për rreth një shekull e gjysëm , kjo mbeti ëndrra e të gjithë të
rinjve të zonave rurale të Egjiptit për tu integruar në bel monde të Kajros, Ismalias dhe Aleksandrisë, tre qendrave të rëndësishme
kozmopolitane të Egjiptit të dinastisë së Mehmet Ali Pashës. Një nga ata të
rinj që u mundua të bënte një ngritje të tillë në shoqëri ishte dhe Hosni Mubarak, i lindur dhe i
arsimuar në Kafr-El-Meselha të provincës së largët të Munifias dhe që kur erdhi në Kajro për të studiuar në
shkollën ushtarake më 1949 gjeti një atmosferë që ziente mes oficerëve. Humbja
në luftën Arabo-Izraelite e vitit 1948 kish krijuar një gjendje shoku në
besnikërinë e ushtrisë ndaj mbretit dhe monarkisë duke i bërë përgjegjës për
këtë humbje të madhe. Si zakonisht kur oficerët fillojnë dhe mendojnë se mund
ti kryejnë më mirë detyrat civile krahas atyre ushtarake, nuk është e largët
dita kur ata fillojnë dhe kalojnë në aksione konkrete siç ishte revolucioni i
23 korrikut të 1952 apo më mirë grushti i shtetit të organizatës “Oficerët e
Lirë” si rezultat i të cilit mbreti Faruk u detyrua të abdikonte nga froni dhe
Egjipti shpallej republikë.
Është shkruar shumë për efektet pozitive dhe
horizontet e reja që hapi kjo lëvizje në Egjipt dhe më gjerë, pasi Naseri që
erdhi në fuqi përçoi mendimet dhe përvojën e tij në pothuajse të gjitha vendet
arabe dhe më gjerë në vendet e botës së tretë. Egjipti pas një anonimati të
sikletshëm si një nga ish domenet e Perandorisë Britanike u gjet papritur një
vend udhëheqës i vendeve të paangazhuara sëbashku me Jugosllavinë dhe Indinë.
Të kësaj periudhe janë dhe sofistikimi ideologjik që Naseri u mundua ti jepte
politikave të tij të brendshme dhe të jashtme, përkatësisht panarabizmit dhe
socializmit arab. Të gjitha këto lëvizje të fuqishme në politikën e vendit nuk
mund të kalonin pa u vënë re nga i riu Mubarak që gjithsesi ishte aq i mençur
sa për të kuptuar se përpos ndryshimeve të mëdha sociale që po ndodhnin, një gjë
do të vazhdonte të ishte njëlloj, që sërish çelësi për të hapur “portat e
Nilit” i përkisnin ushtrisë. Ndaj joshja e parë për të vazhduar karrierën
ushtarake jo vetëm që nuk u shua por përkundrazi iu përforcua më tepër dhe duke
përfituar nga lidhjet e reja që po vendoste regjimi pas sprovës së vështirë të
vitit 1956 me shtetëzimin e kanalit të Suezit, ai sëbashku me një grup tjetër
oficerësh besnikë shkoi në B.S për tu shkolluar në shkollën e aviacionit.-“Kështu
është shkruar” thonë arabët duke shprehur fatalitetin e tyre në pranimin e së
pashmangshmes por kjo shprehje mund të marr dhe ngjyrime pozitive si ishte
rasti i Mubarakut, që me përzgjedhjen e shkollimit të tij po i buzëqeshte fati.
Në dy luftërat e mëparshme arabo-izraelite, aviacioni kish qenë një nga
dobësitë e ushtrisë egjiptiane çka kish bërë të mundur triumfin e lehtë të
ushtrive izraelite. Në sfidën e madhe që po përgatitej të vitit 1974
riorganizimi dhe fuqizimi i forcës ajrore po kalonte nga duart e kolonelit të
ri dhe të talentuar Mubarak, që kish bërë hapa të mëdhenj dhe në karrierën
politike. Pas dorëheqjes së parevokueshme të Naserit pas humbjes fatale me Izraelin
në vitin 1967, ushtaraku tjetër Anëar Sadat që ishte bërë president kishte
zgjedhur për zëvendës të vet Hosni Mubarak-un. Të tre i bashkonte origjina e përbashkët
nga krahina e Munifias dhe për rrjedhojë dhe dëshira për të ngritur një shtet
tribal dhe nepotik të bazuar në besnikërinë e njerëzve të vet nga krahina e
vet. Kjo ishte arsyeja që me një të rënë të lapsit fshinë çfarëdolloj
trashëgimie politike që kishte Egjipti para tyre nëpërmjet reformave të forta
sociale që nuk synuan vetëm modernizimin e vendit por dhe krijimin e një kaste
të re besnike rreth tyre. Mirëpo sado që u përpoqën që vendit ti jepnin një
karakter civil, sërish nuk mundën ti shpëtonin
rolit qendror të ushtrisë në jetën e vendit që me gatishmërinë e saj ishte
baza për balancimin e pushtetit të Izraelit në rajon por dhe për stabilitetin e
vendit.
Pikërisht tek kjo fjalë faraonët e rinj të
Egjiptit kishin gjetur edhe pikën e dobët të Perëndimit që për hir të traktatit
të paqes të nënshkruar në Camp David midis Egjiptit dhe Izraelit në 1979 ishin
gati të duronin çfarëdolloj shkelje dhe kapriço të tyre në drejtimin e
Egjiptit. Në këtë mënyrë po ndodhte paradoksi që vendi që kishte traditë më të
hershme parlamentare se të gjitha vendet e tjera të rajonit dhe një zhvillim më
të madh kulturor po rrëshqiste në kurthet e sistemit monist dhe autoritarizmit.
Edhe pse drejtimin e vendit Mubaraku e mori në fillim te viteve 80’ , kur jo më
vonë se 9 vjet filloi vala e katërt e demokratizimit në Evropën Lindore, ai
s’mundi ti shpëtonte ngrehinës autoritariste që kish filluar që me triumfin e
grushtit të shtetit në vitin e largët 1952. Pluralizmi partiak i vendosur në
Egjipt ishte një pluralizëm maskaradë dhe i kontrolluar në mënyrë drakoniane
nga ligji i gjendjes së jashtëzakonshme i vendosur që në 1981 pas atentatit të
presidentit Anëar Sadad dhe i përtëritur çdo pesë vjet. Mubaraku duke qëndruar
për një kohë të gjatë në pushtet e kuptoi shumë mirë skakierën e Lindjes së
Mesme. Kur ishte e nevojshme që të shfaqej si njeriu i Perëndimit mbante në
fuqi traktatin e miqësisë me Izraelin dhe madje dërgonte dhe trupa në vitin
1991 kundër Irakut , kur i duhej mbështetja e vendeve arabe i organizonte ato
në Ligën Arabe , zyrat qendrore të së cilës ishin në Kajro. Si një vend me një
peshë shumë të veçantë në stabilitetin e rajonit, Egjipti ishte në gjendje të
notonte në ujërat e divergjencave dhe Mubaraku të shtypte çdo lloj rezistence
liberale në vend. Në të kundërt, pavarësisht përndjekjeve që i bëheshin
lëvizjeve islamike si “Vëllezërit Myslimanë” ato lejoheshin të organizoheshin
pasi i duhej për ta prezantuar si të vetmen opozitë të frikshme ndaj tij dhe që
ndaj së cilës Perëndimi natyrisht që shfaqte rezervat e veta. Ky vakuum
institucional që ai krijoi me dashje me qëllimin që të çimentonte pushtetin e
vet dhe pastaj sipas shembullit sirian ta trashëgonte pushtetin tek i biri
rezultoi të ishte fatal për të ardhmen e Egjiptit kur filloi lëvizja e
protestave në sheshin Tahrir. Sot pas zhvillimeve të ethshme aty kur tërë bota
mbante frymën dhe entuziastë të pandreqshëm në Perëndim që analizat e tyre i bëjnë
gjithmonë duke harruar elementin më të rëndësishëm atë social, u nxituan ta pagëzojnë
si valë e demokratizimi ,në zgjedhje
triumfuan partitë islamike në masën 60 %. Modeli që adhurohet është ai
turk, i ringjalljes së vlerave islamike
dhe kontrollit të fortë nga ana e
ushtrisë të jetës publike në vend. Perëndimi me dëshirën e ethshme për
stabilitet dhe duke toleruar sjelljet prej faraoni të Mubarakut e humbi shansin
për të krijuar një unitet të botës mesdhetare përsa i përket zhvillimeve
kulturore dhe ekonomike. Udhëheqësit e rinj që kanë ardhur në Kajro kanë një
axhendë tjetër nga ajo që ndiqte prej kohësh Mubaraku në Lindjen e Mesme.
Fuqizimi i Turqisë dhe Iranit në rajon ka hapur orekse të reja dhe në Kajro për
t’iu bashkangjitur këtij koncerti dhe demonstrimi force. Mubaraku është tashmë
i arrestuar sëbashku me të dy djemtë dhe ndaj tij prokuroria ka kërkuar dënim
me vdekje. I është dhënë 25 ditë afat të përgatisë mbrojtjen e vet dhe pastaj do
pres vendimin e Gjykatës së Lartë nëse do ti falet jeta, apo do ti
bashkëngjitet fatit të Sadam Hyseinit dhe Kadafit. I sëmurë dhe i veshur me të
bardha , rroba të veçanta që u vishen
fajtorëve në ligjin islamik sa herë që dilte para gjyqit ndoshta ka menduar se
po të ndërtonte një mekanizëm më të mirë pushteti nuk do të ballafaqohej me
këtë fat për tu dënuar dhe për të hyrë në historinë e shtetit të vet si një
diktator gjakatar që vrau në qendër të Kajros 846 vetë për të ruajtur monopolin
e pushtetit të vet. Në fakt kjo është dilema e çdo udhëheqësi që drejton vende
autoritare dhe gjysëm demokraci por lakmia për pushtet dhe dëshira për të
siguruar pasardhësit krijon sindromën makbethiane sipas të cilit duhet ti
bindesh ambicies pa kufi duke shkelur çdo lloj norme dhe morali. I vetëm dhe i
braktisur nga të gjithë, ndoshta tani ai e kupton më mirë këtë tragjedi
shekspiriane dhe padashur ka hyrë në teatrin politik të rajonit si një rast
katarsisi që duhet studiuar mirë.
No comments:
Post a Comment