W.H.Auden (1907-1973) dhe poezitë e tij

W.H.Auden dhe arti poetik

Poeti dhe esesisti i njohur anglez Wystan Hugh Auden(1907-1973),është i njohur si përfaqësues i “the Age of Anxiety”-Epokës së Ankthit,një emër të cilin ia dha vetë një nga rrymave të poezisë angleze të viteve 30’.Kjo epokë është shumë interesante në historinë e letërsisë angleze pasi përforcon modernizmin si rrymë letrare por dhe e pasuron me figuracion, ironi dhe simbole të shumta. Audeni-i mund të konsiderohet si një nga poetët dhe studiuesit më me fat të kohës sepse jetoi aq gjatë sa të shikonte që influenca e tij në poezi ishte shumë e gjerë dhe e madhe, epoka në të cilën krijoi të bëhej e njohur si Epoka e Audenit.

             Auden-i lindi në York,një qytet në veri të Anglisë afër qytetit Leeds.Ai ishte djali i një doktori dhe një infermireje të cilët e inkuruajuan atë në interesin e tij të hershëm në shkencat inxhinierike.Gjithsesi ky nuk do të ishte drejtimi që Auden-i do të ndiqte në jetën e tij pasi në adoleshencë ai zbuloi “nektarin e ëmbël të poezisë” dhe qysh atëherë filloi të studiojë me një sy analitik,të gjitha format e poezisë qe nga Chaucer-i dhe në vazhdim.Kur arriti moshën madhore për tu pranuar në fakultet,Audeni hyri në Oxford,ku ai ndihej më shumë një mësues sesa student dhe shumë shpejt rreth tij u mblodhën të tjerë poetë të rinj,të cilët e pranuan si udhëheqësin shpirtëror të tyre.

            Auden-i si një poet ishte e vështirë për ta klasifikuar dhe kështu vazhdon të jetë dhe sot e kësaj dite.Është e njohur se shumica e poetëve të çdo gjenerate kanë prodhuar vepra individuale me të cilat mirë a keq janë identifikuar më vonë, mirëpo Auden-i është një veçanti në këtë drejtim sepse pavarësisht larshmërisë,formës së shkëlqyer dhe variacionit formal të poezive të tij,lirikat oratoritë dhe baladat janë të prirura për tu lidhura bashkë sesa të qëndrojnë në mënyrë të pavarur si poezi artistike më vete.Për këtë arsye Auden-i shpesh vlerësohet nga kritika si një autor i poezive të veçanta sesa krijuesi i një klime në të cilën të gjitha detajet Audeneske lulëzojnë në një atmosferë të veçantë të saj.

            Audeni-i la gjurmët e veta të pashlyeshme në poezinë e viteve 1930’,duke qenë përfaqësuesi kryesor ndërmjet një grupi briliant poetësh që përfshinte Stephen Splender, Louis MacNeice dhe Cecil Day Lewis. Vitet 30’ ishin të ngarkuar me shumë emocione,ideologji dhe konflikte që shumë shpejt do përfshinin  Europën.Audeni-i duke qenë një natyrë e brishtë i shokoi bashkombësit e vet kur në vitin kritik 1939, kur divizionet e Hitlerit ishin duke marshuar në Poloni  duke provokuar në këtë mënyrë Luftën e Dytë Botërore,ai vendosi emigrojë në Shtetet e Bashkuara të Amerikës.Në fakt ky vendim u morr,për t’iu përgjigjur ftesës që i ishte bërë nga Universiteti i Miçiganit për të zgjedhur një lëndë për të dhënë leksione.Në një sens më të gjerë Auden-i duket se e ndjente se rritja e Fashizmit, e bënte luftën në Europë të pashmangshme dhe shanset e tij për të shijuar lirinë krijuese bëheshin më të pakta,keshtu nqe emigrimi në Amerikë i jepte një zgjidhje këtyre problemeve.Ai fitoi nënshtetësinë amerikane më 1946.Kjo është një nga arsyet që shpesh emrin e tij e gjejmë në të dyja antologjitë-Amerikane dhe atë Angleze.

 Në vitet në vazhdim Audeni-i jetoi më shumë në New York,duke i kaluar stinët e verës në Kirchstettten në Austri në një shtëpi të blerë më 1957 me kursimet nga turet poetike që ndërmerte në Europë.Kjo shtepizë e vogël jo shumë larg nga Viena i siguroi atij jetën private dhe mundësinë për të përjetuar kulturën e Evropës Qendrore. Në Angli,emigrimi i Auden-it në Sh.B.A u konsiderua një “dezertim” në mos një tradhëti e hapur.Gjithsesi bashkëkombasit e tij përfundimisht i uruan atij mirëseardhjen fillimisht duke e zgjedhur Profesor të Poezisë në Oxford dhe më vonë duke ia bërë të mundur për të banuar në kampusin universitar të Christ Church College si i ftuar nderi ,sa herë që vinte në Angli.

Poezi të përkthyera

                                  

                                   QYTETARI I PANJOUR

Për JS/07/M/378

Ky monument i mermertë

Është ndërtuar nga shteti

U vërtetua nga Byroja e Statistikave të ishte,

Person ndaj të cilit asnjë ankesë zyrtare s’kishte,

Të gjithë raportet për sjelljen e tij bien dakort

Se,në kuptimin modern të një fjale të vjetër  ,ai ishte një shenjtor,

Dhe në çdo gjë që bëri i shërbeu Komunitetit Madhor.

Përveç kohës së luftës ,gjer ditën që u pensinua

Punoi në fabrikë dhe kurrë nuk u pushua,

I kënaqte punëdhënësit e tij,Kompaninë Motorike të Gënjeshtrave

Sidoqoftë s’ishte grevëthyes apo i çuditshëm në idetë e veta,

Për të Sindikata raporton se  paguante rregullisht çdo kuotë,

(Raporti ynë mbi Sindikatën tregon se ai  ishte raport i fortë)

Dhe punonjësit tanë Psiko-Socialë zbuluan

Se ishte popullor me kolegët dhe i pëlqente të kthente një gotë.

Shtypi është i bindur se e blinte një gazetë përditë

Dhe se reagimet e tij ndaj reklamave ishin normale në çdo pikë

Kërkimet e ndërmarra rreth emrit të tij provojnë se ishte tërësisht i siguruar,

Dhe kartela e tij shëndetsore tregon se ishte njëherë në spital por doli i shëruar

Të dy,Kërkimi i Prodhuesve dhe Jetesa e Standartit të Lartë deklarojnë

Se ishte shumë i ndjeshëm ndaj Planit së blerjeve me Këste

Dhe kish çdo gjë të nevojshme për një Njeri Modern,

Një gramafon,radio,makinë dhe një frigorifer

Studiuesit tanë të Opinionit Publik janë të kënaqur

Se  mbante opinionet e duhura për gjithë vitin;

Kur ishte paqe, ishte për paqen;kur ishte luftë, ndiqte konfliktin

Ishte i martuar dhe popullsisë i shtoi  pesë femijë

Për të cilin,Eugjenisti ynë thotë se ishte numri i duhur për një prind të gjeneratës së tij

Mësuesit tanë raportojnë se kurrë nuk u ndërhyri në arsim

A Ishte ai i lirë?A ishte  i lumtur? Pyetja është pa kuptim:

Ne sigurisht do ta kishim dëgjuar,nëse kish pasur ndonjë gjë gabim.

Muzeumi i Arteve të Bukura

Mjeshtërit e Vjetër për vuajtjen nuk gabonin kurrë

sa mirë e kuptonin pozicionin e saj njerëzor;si ngjan

Ndërsa dikush është duke ngrënë,

hapur një dritare apo duke ecur mërzitshëm matanë;

Si ndodh,kur të moshuarit që janë duke pritur  të përdëlluar,plot durim 

për lindjen e mbrekullushme, gjithmone aty do të jenë

fëmijët të cilët s’do të donin veçanrisht  që ajo të ngjajë,duke rrëshqitur

në një pellg ndanë pyllit:

ata kurrë nuk harrojnë

se dhe theroria më e tmerrëshme duhet të përfundojë

disi në një qoshe,në ca vende rrëmujë

ku qentë vazhdojnë qenësisht të jetojnë dhe xhelati i kalit

gërvisht të pasmen e tij të pafajshme pas një peme.

Në pikturën e Brugelit,Ikarius,p.sh: ndodh që çdo gjë largohet

tërësisht ngadalë nga fatkeqësia:bujku mund

të ketë dëgjuar spërkatjen,britmën e braktisur

por për të nuk ishte një një rënie e rëndësishme:dielli ndriçonte

ashtu siç duhej  në këmbët e tij të bardha që zhdukeshin në Ujin e gjelbër;

dhe anija luksoze dhe hijshme që duhet të ketë parë

diçka të mbrekullushme, një djalë që binte lart nga qielli

kishte diku të shkonte dhe qetësisht lundronte.

                                   Epitaf për një Tiran

Përsosmëri,e një lloji,ishte çfarë ai la pas

Dhe poezia që ai krijoi ishte e lehtë për t’u kuptuar;

E njihte gabimin njerëzor pa mas.

Dhe për ushtritë dhe flotat ishte shumë i interesuar

Kur qeshte,senatorë të nderuar shpërthenin në gaz;

Kur qante, fëmijët e vegjël vdisnin rrugëve të tmerruar.

Përgatiti dhe përktheu Dorian Koçi