Në datën 6 janar ishte 130 vjetori i lindjes së
Fan Nolit, këtij kolosi të kulturës shqiptare. Për të kuptuar vlerën dhe
rëndësinë e kësaj figure të papërsëritshme të panteonit akoma të pandërtuar
shqiptar duhet të hedhësh vështrimin mbrapa për të parë se ç’trashëgimi dhe
kulturë politike shqiptare kishin para tij. Nëse gjatë një bisede me Konicën,
Noli dhe Konica nuk kishin se me çfarë të krenoheshin përveçse një
konservatorizmi mjeran sepse kultura politike dhe shoqërore ishte varfër
përpara tyre, sot ne kemi mundësi që sa herë flasim për nocione të tilla të
sjellim ndërmend figurën e këtyre dy kolosëve, por veçanërisht të Fan Nolit për
veprën e gjithanshme të tij. Emri i tij Theofan (gr shfaqja e Zotit) shënjoi
mesa duket në mënyrë të pashmangshme dhe shfaqjen e tij në qiejt e trazuar të
ringjalljes së kulturës dhe politikës shqiptare. I dëshiruar dhe i anatemuar, i
përgëzuar dhe i hidhëruar gjatë jetës, fati i tij nuk mund t’i shpëtonte fatit
të gjithë atyre që kanë pasur si qëllim të jetës së tyre idealizmin se një ditë
Shqipëria do të bëhet. I nderuar thellësisht pas vdekjes nëpër përvjetorë por i
nderuar shumë pak në kulturën urbane të qyteteve tona,sot monumenti i tij qëndron
i strukur në një shkollë që mban emrin e tij si për të dashur për ta fshehur,
kurse një palo bust tek Akademia e Shkencave që e paraqet më tepër si boksier sesa
si mendimtar nuk mund t’u japë brezave të rinj vizionin e gjerë të këtij njeriu
që shtrihej që nga përkthimi dhe interpretimi i Biblës dhe ungjijve, e deri tek
jeta dhe muzika e Bethovenit, nga krijimi i Kishës Autoqefale Shqiptare e deri
tek përkthimi i Shekspirit, Servantesit, Bodlerit etj. I drejtë për së drejtë
dhe i pakompromis për të vënë para idetë e tij ëndërronte që të sillte pak
“Amerikë” në Ballkanin e trazuar nga qiejt e urrejtjes dhe dredhisë, nga
masakrat dhe shpagimet e mërive të vjetra. Por fatkeqësisht e kuptuan shumë pak
e kuptuan shqiptarët!
Iu duk i çuditshëm , si i rënë nga qielli kur u
thoshte se pasuria nëntokësore që gjendej në tokë të bejlerëve u përkiste të
gjithëve dhe shteti do bënte më të mirën për ta shitur e për të përfituar të
gjithë. Iu duk i pafuqishëm ky njeri që thoshte që do u jepte tokë dhe ndërsa
fuqitë e Vrangelit dhe bateritë serbe rrihnin kryeqytetin për të sjellë
Zogollin,ai luante klarinetë dhe lutej që “fali Zot se s’dinë se ç’bëjnë”. E deshën shumë pak e deshën fqinjët se do u
vinte kufirin tek thana ndaj u bënë të gjithë bashkë me Pashic , Musolin e
qeveritarë grekë për të mos e njohur e për ta përmbysur. Mirëpo këtë mëri të
fqinjëve, ata të tjerët që kishin rendur në Beograd nga zemërimi popullor i
vrasjes së Avni Rustemit e quanin “legjitime”,politikë të drejtë dhe sukses të
tyre. E cilësuan aventurier sepse kërkonte të sillte qytetërim dhe barazi në
një vend që skish ndryshuar për qindra vite me radhë. Gëzonin dhe fërkonin
duart që ai si njihte dredhitë e vogla orientale të mësuar në oborre
pashallarësh dhe që u jepnin përparësi që pushtetin e tyre ta shisnin për
përparim. Disa historianë e quajnë sot këtë gjë, zotësi të kundërshtarëve të
tij, zgjuarsi që buronte nga natyra e tyre popullore. Në fakt nuk është çudi që
prej shekujsh në Shqipëri adhurohet i ligu dhe hileqari që ka mundësi të ta
hedhë dhe poshtërojë sesa vizionari dhe misionari që mundohet të mbjellë
farën e ndryshimit. Fati i personazhit
të quajtur Plug të Konicës në “Katër Përralla nga Zuzulandi” ka ndjekur
gjithmonë fatin e idealistëve në Shqipëri.
Gjithsesi Fan Noli s’u mërzit kurrë me vendin e vet e mbeti fisnik
deri në palcë. E deshi Shqipërinë më shumë se vetja dhe përherë i vinte keq për
teatrin miserabël që kishin ndërtuar ‘’dallkaukët” dhe “kopukët” dhe “turmat pa
tru”. I paepur vazhdoi të kulturonte veten dhe kombin e vet me përkthimet dhe
letërsinë që krijonte duke u dhuruar shqiptarëve vargje të mrekullueshme dhe
vepra të klasikëve i bindur se një ditë fjalimi i Mark Antonit te “Jul Qesari”
do të kuptohej nga brezat që vinë. Ndjekjet e atyre që se deshën e përndoqën
deri në Amerikë, ku hapnin fjalë se peshkopi që kish synuar reforma në vendin e
vet ishte Peshkop i “kuq”, një akuze që i tejkalonte dhe përndjekjet e
Komisionit MacCarthy dhe që shumë “studiues”të sotëm i përsërisin herë pas here
si “pafajësisht” për të baraspeshuar traktatet e bashkëpunimit me të huajt që
nënshkruan të tjerë. Në gjithë këtë vorbull disinformacioni që kujdesen herë
pas here ta lëshojnë në opinionin publik, asnjë nuk kujtohet për veprën e tij
madhore që është uzurpuar dhe përçudnuar. Pak më tutje shkollës në Tiranë që
struk monumentin e tij ndodhet ngrehina e papërfunduar e Katedrales së Tiranës,
në të cilën ashtu si dhe në kishat e tjera ortodokse në Shqipëri, mesha do të
mbahet në më të shumtën e rasteve greqisht, një gjuhë që Fan Noli u shkollua, e
adhuroi si studiues por dhe ia hoqi statusin e privilegjuar kishtar pasi më
parë u shpjegoi shqiptarëve me punën e tij titanike se Zoti i kuptonte lutjet e
tyre dhe në shqip. Kur e pyesnin sa ishte gjallë se kush ishte vepra e tij më e
madhe, ai gjithnjë përgjigjej themelimi i Kishës Autoqefale Ortodokse Shqiptare edhe pse vepra të tjera të tij ishin po aq të
mëdha në kulturën shpirtërore dhe materiale të shqiptarëve. Ndaj nëse vërtet
shqiptarët dëshirojnë që ta nderojnë kujtimin e tij nuk është nevoja që
dërgojnë buste deri në Ibrik Tepe, sepse në fakt pasardhësit e tij jetojnë në
Evro të përndjekur nga i famshmi traktat i shkëmbimit të popullsive që bënë mes
tyre “allerfiat” grekë me “burazerët” turq në vitet 20’, as simpoziume dhe
dhënie emri të tij institucioneve por respektimi i kanonit kishtar të Kishës që
ai themeloi dhe me përzgjedhjen e një kleriku shqiptar në krye të saj. Kjo është
sfida e shoqërisë shqiptare dhe e klasës politike që guxon dhe përdhos amanetet
e shtrenjta të një prej krijuesve të Shqipërisë sepse është për të ardhur keq që
ata etër paskan mbetur të ngratë pa bij, apo ndoshta këta të sotmit janë bij të
adaptuar që vuajnë nga kompleksi i etërve?
Pak kohë më parë qeveria republikane shqiptare
përcolli me nderime pretendentin për fron Leka Zogu për në banesën e fundit,
një gjest fisnik pavarësisht kundërshtimeve që mund të ketë në opinionin e
gjerë. Fan Noli ka vdekur prej kohësh, eshtrat e tij sipas rregullave klerikale
qëndrojnë gjithmonë pranë Katedraleve ku shërbyen ndaj s’mund ti kthejmë në
atdhe por të paktën t’ia fillojmë nderimet nga testamenti i tij,kombëtarizimi i
Kishës Ortodokse Autoqefale Shqiptare.
Gazeta "Shqip" 9.01.2012
No comments:
Post a Comment