Udhëtari dhe poeti i njohur romantik G.G. Byron
(1788-1824) përshtypjet dhe eksperiencat e veta
nga udhëtimi i tij në Lindjen e Afërt ku përfshihej dhe Shqipëria e asaj
kohe i përjetësoi përgjithmonë në veprën
e vet poetike The Pilgrimage of Child
Harold (1812), vepër e cila e bëri atë të famshëm jo vetëm në rrethet
letrare të Londrës por dhe në letërsinë botërore. Ndërmjet referencave dhe
përshkrimeve të jetës shqiptare, poeti i madh romantik anglez përshkruan dhe gratë
shqiptare. Mes gjithë epiteteve lavdërues për bukurinë e tyre, gjë për të cilën
bien dakord pothuajse gjithë udhëtarët e huaj të shekullit të XIX, të bie në sy
një përshkrim që ai i bën tërthorazi statusit social të tyre ku i përshkruan si“tamed in their cave”- në kafaz mësuar një figuracion që
vështirë ti përshtatet natyrës së butë femërore. Po kaq e dukshme është dhe
përpjekja e mëvonshme e përkthyesve të
veprës në shqip që fjalën “cave” ta përkthejnë duke i zbutur ngjyrimin negativ
nga “shpellë” në “kafaz”. Gjithsesi, çfarëdolloj që të jetë përkthimi “shpellë”
apo “kafaz”, ai nuk mund ta fshehë të vërtetën e madhe të pozitës së gruas
shqiptare në fillimet e shekullit të XIX që na e transmetojnë semantikisht këto
dy fjalë. Por megjithëse fjalët e poetit tingëllojnë therëse për ne që i
lexojmë në ditët e sotme nëse bota nuk do të ishte zhvilluar dhe marrëdhëniet
shoqërore do të kishin ekzistuar të njëjta , ashtu si ishin në fillim të
shekullit të XIX edhe pse gratë shqiptare mund të dukeshin të prapambetura
krahasimisht me ato të Anglisë , ky dallim mund të ndryshohej shpejt pasi dhe
ndryshimet nuk ishin shumë thelbësore përsa i përket lirive personale të grave,
të parat vuanin nën despotizmin orientalist, të dytat nën moralin hipokrit Viktorian.
Por, për fat të mirë të grave dhe të gjithë njerëzimit
bota, vlerat morale, etika dhe kultura evoluuan për mirë dhe gratë pas betejash
të vërteta me shoqërinë dhe paragjykimet fituan dalëngadalë statusin e merituar
në shoqëritë perëndimore. Ky status që u garantoi atyre një sërë lirish
individuale duke filluar që nga e drejta për të votuar, pagë të njëjtë me
burrat e deri të drejtën për tu zgjedhur kryetare shteti shërbyen dhe si një
pol tërheqës për gratë e shoqërive në zhvillim si ka qenë ajo e Shqipërisë.
Askush nuk mund ta vërë në dyshim, evolucionin e të drejtave dhe lirive civile të
grave në Shqipëri që nga koha që Byron-i i përshkroi në veprën e vet, apo dhe
rreth 80 vjet më vonë kur Konica argumentonte në faqet e “Albanias” se shoqëria
shqiptare nuk do të ecte përpara nëse gjysma e saj, gratë, nënat dhe motrat
tona vazhdojnë të mbeteshin analfabete ose dhe deri në vitet 50’ ku shumica e
tyre vazhdonin të ishin analfabete dhe shtëpiake.
Por në gjithë këtë zhvillim, që për të thënë të vërtetën
pas viteve 90’ ka marrë një hov dhe më të madh në bazë të principeve të reja të
barazisë gjinore për të cilën mund të jenë shpenzuar shumë energji dhe fonde, sërish
mund të vërehet se ky emancipim edhe pse mund të duket në pamje të parë se ka
pasur si pol tërheqës emancipimin e grave në Evropë , në një vëzhgim të asaj që
ndodh sot në përfaqësimin e grave dhe rolin e tyre në shoqëri, nuk është e
vështirë të evidentosh se modeli që ato kanë ndjekur është ai i imitimit të
burrave. Sot në shoqërinë shqiptare, mes femrave që kanë bërë karrierë në
politikë është shumë e vështirë të gjesh
një individualitet femër të veçantë që të inspirojë moshat e reja si model për
ti ndjekur në ardhmen. Kjo gjë ndodh jo për arsyen e thjeshtë se politika në
Shqipëri është shumë e ashpër dhe si pasojë nuk lejon mundësi të shumta që individët
të shprehen ndryshe nga ajo çka konsiderohet “opinioni i përgjithshëm” që duhet
të mbajë një parti politike, por edhe sepse struktura e shoqërisë shqiptare
vazhdon të jetë e organizuar në mënyrë vertikalisht patriarkale, ku sërish fjalën
e fundit për çfarëdolloj ndryshimi apo evolucioni vazhdojnë ta kenë burrat. Përqindja
elektorale që iu garantua grave për tu përfaqësuar në parlament nga partitë
politike, përveçse ishte një hap modern si u trumbetua , në fakt evidentoi dhe pabarazinë
dhe pafuqinë e grave për t’iu imponuar shoqërisë nëpërmjet vlerave dhe ideve që
ato përçojnë. Në vend të këtyre vlerave të veçanta dhe ideve që duhet të
sillnin në politikë gratë, ato kanë përqafuar gjuhën e urrejtjes dhe etiketimin
gjasme në emër të mbrojtjes së moralit maskulist ndaj njëra-tjetrës. Ato kanë
humbur në këtë farë mënyre çfarëdolloj individualiteti kur lejojnë që të
festojnë të ndara ditën e festës së tyre, duke iu shërbyer kështu pasioneve politike
të burrave kolegë të tyre në politikë, por jo vetvetes.
Nëse “shpella” apo “kafazi” që përmend Byron-i në
poemën e vet shpesh herë në këto vite tranzicioni janë shndërruar në shpella me
margaritarë apo kafaz të artë ku gratë ashtu si zogjtë i kanë “kënduar” këngë
vetëm për të zotin e tyre, ka ardhur koha që ato që nuk kanë pranuar kafaz të
tillë të artë të fitojnë individualitetin duke u bërë model tërheqës dhe për të
tjerat. “Kur burrat janë të heshtur , është detyra jonë të ngremë zërat tanë në
emër të idealeve tona” thotë Clara Zetkin(1857-1933) , veprimtarja gjermane dhe
aktivistja për të drejtat e grave që vendosi datën 8 mars si dita ndërkombëtare
e gruas në 1911. Për gratë shqiptare
besoj se ka ardhur koha duhet të përcaktojnë qartë se kush janë idealet e tyre
për emancipimin dhe evolucionin e shoqërisë shqiptare.
No comments:
Post a Comment