Përparimi i shkencës dhe
teknologjisë ka bërë të mundur që të riprodhohen në pamje trediemensionale, figura të ndryshme historike . Në këtë mënyrë,
këto figura historike vijnë shumë më afër
publikut dhe bëhen më të prekshme për brezat e rinj. Para disa ditësh u shfaq në
publik një imazh i tillë tredimensional i portretit të Skënderbeut nga piktori Fatmir Gjevukaj i cili që nga viti 2005 merret me
formatin 3D.
Sipas autorit ky
punim është fotografi dhe është punuar me 3DsMax dhe Zbrush. Kështu ai ka thënë për Infokult se “gjatë
realizimit të kësaj vepre kam bërë hulumtime të shumta dhe kam përdorur
referenca të ndryshme të kohës në të cilën ka jetuar Skenderbeu, realizimi i së
cilës mi ka marrë rreth një muaj kohë për të përfunduar. Kam tentuar që të
inkorporojë në portretin e Skenderbeut virtytet sa më njerëzore të tij, si
strateg ushtarak por edhe si mendimtar, gjithashtu edhe si një njeri i thjeshtë
dhe real”. Mirëpo, nga një vëzhgim i kujdesshëm,
mund të shikosh në këtë portret, se dëshira
e autorit për të nxjerrë një Skënderbe luftarak, e largon nga realiteti. Kështu Skënderbeu paraqitet me një
përkrenaren e tij të njohur, ku në supe i lëshohet një mbrojtëse prej rrjete
hekuri, për të vazhduar sërish një këmishë hekuri, që përdorej në mesjetë për
mbrotje ndaj goditjeve me shpatë. Sipër krahëve i qendron hedhur një pelerinë e
kuqe. Në këtë portret të realizuar, mund të themi se busti, portreti i qendron
realitetit apo gravurave të vjetra, por detajet në veshje janë ngatërruar.
Është një fakt i njohur për
historiografinë që Skënderbeu përkrenaren e përdorte në raste ceremonie dhe jo gjatë
luftimeve. Autori ka realizuar një portret të Heroit tonë Kombëtar , me këmishë
hekuri, të gatshëm për luftim, por nëse përdor përkrenaren do të duhej të realizonte
me veshje ceremoniale të një fisniku arbër, që ishin kryesisht veshje të
ngjashme me ato të fisnikëve Venedikas. Cohat vinin nga Venediku dhe shpesh
herë në marrëveshjet që nënshkruanin princat shqiptarë përveç marrjes së një
pensioni të përvitshëm që shkonte nga 1200-1500 dukate në vit, ata përftonin
dhe coha për rrobat e tyre. Në një letër që i dërgon Gjergj Pelinit, sekretarit
të vet, Skënderbeu ngarkon këtë të
fundit me një mision diplomatik dhe, ndër të tjera, i kërkon tërheqjen e cohës
së premtuar, është ky: «Fol edhe për cohën që më kanë premtuar […]. Mbasi thonë
se mua më duhen 16 kut cohë për dy palë petka, ata zotërinj le ta shqyrtojnë
vetë sa cohë duhet për ato dy palë petka dhe të më japin aq sa ta shohin të
arsyeshme së unë mund të kem nevojë». Në përgjigje, Senati venedikas i dërgon
18 e jo 16 kut stof skarlat. (Kristo Frashëri. Skënderbeu: jeta dhe vepra (2002).
Pasqyrimi i Skënderbeut me tirqe apo me veshje popullore
shqiptare është një tipar i pikturës së mëvonshme shqiptare, sidomos gjatë
Realizmit Socialist, ku i mëshohej fort pasqyrimit të tij si hero popullor, por
besoj edhe i mosleximit apo marrjes në konsideratë të mendimit të historianëve.
Kështu p.sh qyteti i Krujës i realizuar në Muzeun Kombëtar Gjergj Kastriot
Skënderbeu, e paraqet Krujën e kohës së Skënderbeut, me stilin e shtëpive
karakteristike të Beratit dhe Gjirokastrës që dihet që është një arkitekturë me
ndikim otoman dhe të paktën e disa shekujve më vonë.
Përkrenarja “George Skanderbeg”. gjendet në sallën XXV
Nr. 71 (127), të Muzeut të Arteve të Vjenës. Ajo është ngjyrë e bardhë, me
rrafshe të arta dhe ka sipër saj një kokë dhie të artë me dy brirë. Kjo përbëhet
prej dy pjesëve: një pjesë bakri dhe pjesa tjetër sipër, është me një copë
metali, buzët e së cilës janë të zbukuruara në ar. Në mesin e përkrenares është
vendosur një rreth prej bakri me një gjatësi prej 65 cm dhe në këtë rreth janë
shkruar këto shkronja: I. N. P. E. RA. TO. BE. BT. Ky shkrim, që është shumë i
vështirë për ta kuptuar se çfarë thotë, deri tani e kanë deshifruar kështu:
“Jesus Nazarenus Principi Emathiae. Regi Albaniae. Terrori Osmanorum. Regi
Epiri. Benedicat”. Poshtë buzës së përkrenares janë vënë 9 copa të mëdha dhe
këto janë të lidhura me një rrip lëkure me bojë hiri. Pesha e të gjithë
përkrenares është 3000 gr. Sado që kjo përkrenare ka elemente orientale,
mendohet se është punuar prej një artisti venecian (Gazeta Besa. 3 mars 1932)
Më vonë historiani
dhe studiuesi Kristo Frashëri në librin e vet “Historia e Skënderbeut” kur
shkruan se në pjesën e poshtme te saj, ka rreth e rrotull nje rrip bakri me nje
mbishkrim prej gjashte rrokjesh, te ndare midis tyre me rozeta: IM*PE*RA*TO*RE*BT,
qe do te thote: Jhezus Nazarenus*Principi Emathiae*Regi Albaniae*Terrori
Osmanorum*Benedictat Te (Jezuj i Nazaretit te bekon ty Skenderbe, Princ i
Matit, Mbret i Shqiperise, Tmerri i Osmanllinjeve, Mbret i Epirit). Por rripi
prej bakri me keto gjashte monograme duket se eshte vene me vone ne perkrenare
nga pasardhesit e Heroit, te cilet kane menduar se me shtimin e titujve do t'ia
rritnin atij vleren, kurse, sic u tha, ai nuk ka mbajtur asnje nga keto tituj,
por vetem "Zot i Shqiperise" (Dominus Albaniae)( Kristo Frashëri. Katër relikat e rralla të
Skënderbeut)
Nuk ka dyshim se objekti më interesant nga armët e Heroit
tonë Kombëtar mbetet përkrenarja me simbolin e saj krejt të veçantë në
krye, kokën e dhisë. Sipas Frashërit se çfare ajo simbolizon mbi
perkrenaren e Skenderbeut, eshte veshtire te shpjegohet me saktesi. Mund te
shpjegohet me kultin e dhise se eger, simbolin e zanave shqiptare, te cilat
jetojne, sipas legjendes, edhe sot ne bjeshket e larta, perfshire edhe ne ate
te Gjelagjoshit, mali qe qendron mbi krye te Qidhnes se Dibres.(prej nga
Frashëri argumenton në librin e vet se ka origjinën familja e Kastriotëve).
Mirëpo kulti i dhisë së egër sigurisht që ka një shtrirje
më të gjerë në mitologjinë ballkanike duke datuar që në kultin e Zeusit, ku ai
i hedhur nga Olimpi nga e ëma e vet, Gjea për ti shpëtuar frikës paranonjake të
atit të vet Kronit që gëlltiste çdo qenie që lindte, bie në Kretë dhe ushqehet
nga nga një dhi e quajtur Amaltia. Ka shenja qe tregojne se kulti i dhise se
eger eshte shume i lashte. Shkrimtari romak i shekullit te I-II te eres sone
S.Suetom Tanquilli (De Vita Caesarum, L.II, 12, 94) shkruan se perandori romak
Augusti, gjate luftes kunder Batos se ilireve, kur arriti ne Apoloni, preu per
nder te fitores se tij, nje monedhe argjendi me koken e dhise se eger(.Kristo
Frashëri. Katër relikat e rralla të Skënderbeut)
Po kështu është tashmë një dëshmi e njohur nëpërmjet
Plutarkut se Pirro i Epirit mbante një kokë dhie të ngjashme në përkrenaren e
vet çka mund të mendohet për një kult të mirëformuar në viset epiriote ilirike.
Gjatë gjithë jetës së vet, qysh prej kthimit të tij në viset atërore,
Skënderbeu ndihej shumë krenar ndaj trashëgimisë epiriote-maqedonase të
teritoreve të veta , fakt që dëshmohet dhe në letrën e vet dërguar Princit të
Tarantit në 1461 ku nënvizon origjinën epiriotase të popullsisë arbëre. Një
dëshmi tjetër është vepra e Barletit ku vazhdimisht përforcohet origjina
epiriote e truajve dhe popullsisë arbëre . "Njerëzit kur veshtronin atë
rini luftarake dhe kur shikonin ate lule burrash rreth Skenderbeut, nuk u dukej
aq çudi qe fuqite e Muratit ishin thyer prej shqiptarevet. Me te vertete ishin
kthyer ateherë përsëri shkelqimi i lashte i Maqedonise dhe dukej se kishin
ardhur prape tamam, sic ishin dikur, kohet tanime te harruara te Aleksandrit
dhe te Pirros.
Kombinimi i teknologjisë me shkencat humane dhe marrja
parasysh e mendimit të historianëve do të bëjë të mundur rindërtimin e
portreteve të disa figurave tona të rëndësishme historike. “Historia është nëna
e dijeve” thotë Herodoti dhe sigurisht, si e tillë do të mund të kontribujë më
shumë në zbulimin dhe përfaqësimin e drejtë të identitetit dhe portreteve të
heronjve tanë.
Gazeta Dita. 4.08.2016, fq 18
No comments:
Post a Comment