Pushtimet
në mesjetë ishin aventura të guximshme që shfaqeshin papritur e
papandehur në horizontet e qyteteve dhe shteteve, jo vetëm me qëllimin për t’i
përfshirë brenda entitetit të vet politik por edhe thjesht për të pasur një
ngjarje më tepër në marshimin e trupave. Logjika shpesh herë të shtyn të
mendosh kur analizon ekspedita ushtarake që para se të pushtohej një vend
tjetër duhej të paktën të administroje tokat që sapo kishe pushtuar ose të
siguroje mirë edhe tokat e reja që do pushtoje.
Në rastin e Italisë, afërsia me Arbërinë që
osmanët nënshtruan pas marrjes së Krujës dhe Shkodrës në 1478-1479 rezultonte
të ishte me fat sepse një pengesë natyrore si Adriatiku bënte të mundur që
përpjekja osmane të mos ishte e lehtë dhe brigjet e Adriatikut Lindor ende nuk
ishin qetësuar deri në atë fare mase sa osmanët të ndiheshin shumë të sigurtë
për të ndërmarrë një aksion ushtarak drejt Italisë. Mirëpo jo gjithmonë planet
e vështira braktisen. Otomanët mund të mos kishin shpirtin e aventurës për të
zbuluar toka të rreja por si hordhi nomade që ishin kishin ndjesinë e pushtimit
të hapësirave pafund. Ata nuk lodheshin për të shpenzuar energji drejt së
panjohurës por çapiteshin pas zotërimeve të Sinjorisë së Vjetër-Venedikut.
Më 28
korrik 1480, një flotë osmane prej 128 anijeve nga të cilat 28 ishin galera
mbërritën në afërsi të qytetit napolitan të Otrantos në rajonin e Pulias.
Askush nuk dinte se nëse ishte një ekspeditë e organizuar kundër brigjeve
italiane apo një kthim trupave që vinin nga rrethimi i Rodosit.
Më 29 korrik garnizoni dhe qytetarët u tërhoqën në kala kështjellën e
Otrantos për të bërë rezistencë.Mirëpo pavarësisht qendresës së tyre më 11
gusht fortesa u pushtua nga otomanët.
Sipas
historiografisë kristiane një bastisje dhe ndjekje u organizua për të
mbledhur të gjithë qytetarët meshkuj. Vdekja dhe terrori u mbollën ngado.
Kryepeshkopi Stefano Agricoli dhe të tjerët u vranë në katedralen, ndërsa
Peshkopi Stefan Pendinelli dhe komandanti i garnizonit, Konti Francesko Largo,
u sharruan të dy, të gjallë. Më 12 gusht, 800 qytetarë
të cilët refuzuan të konvertohen në Islam i morrën zvarrë deri në kodrën e
Minervës dhe aty u prenë kokën pa mëshirë. Këto 813 viktima u
shpallën si shenjtorë të Kishës Katolike pas më shumë se pesë shekujsh nga
Papa Frencesku I, në 12 maj 2013. Disa eshtra të 800
martirëve të besimit ruhen sot në katedralen e Otrantos dhe në kishën e
Shën Katerinës Formiello në Napoli. Katedralja pretendohet se u përdor si
një stallë gjatë pushtimit të shkurtër
Gjithsesi ky version ka hasur kritika
të forta nga ana e historiografisë turke që pretendon që eshtrat e
gjetura dhe që ruhen në Katedrale janë të luftëtarëve të rënë në luftë për
mbrojtjen e Kështjellës dhe jo të atyre që u egzekutuan sepse nuk pranuan të
konvertohen në Islam. Nga ana tjetër studiuesit italianë, konkludojnë se disa
akte të terrorit janë kryer nga pushtuesit otomanë për të mbjellur panik në
mesin e popullsisë italianëve të Otrantos që deri atëherë vetëm sa kish
dëgjuar për osmanët dhe ashpërsinë e tyre në luftë nga refugjatët që vinin nga
bregu lindor i Adriatikut.
Në gusht,
70 anijet e flotës sulmuan qytetin e Vieste. Më 12 shtator, u sulmua Manastiri
i San Nicola di Casole, në të cilin gjendej një nga bibliotekat më të pasura të
Europës. Për fat të keq e gjithë kjo biblotekë placket dhe u shkatërrua. Në
tetor 1480, u sulmuan qytetet bregdetare të Tarantos, Leçes dhe Brindisit.
Mirëpo ekspedita shkatërrimtare dhe frikëndjellëse për fat të mire nuk vazhdoi
gjatë. Për shkak të mungesës së ushqimit, Gedik Ahmed Pasha, veziri i madh
vendosi për tu kthyer me shumicën e trupave të tij në Shqipëri, duke lënë një
garnizon prej 800 këmbësorësh dhe 500 trupa kalorësie këmbësorisë prapa për të
mbrojtur Otranton. Për të pasur një ide më tepër sesi vepronin osmanët kur
kryenin inkursione pushtimi në një vend mjafton të lexosh Kronikat e Tursun
Beut, një burim osman që në shumtën e rasteve komfirmon tablot retrospektive që
na kanë ardhur deri në ditët e sotme përmes frazeologjisë popullore shqiptare
të mbledhur e botuar nga Frang Bardhi, se ku shkel “Turku nuk mbin bari”
apo dhe veprave të humanistëve europianë. Kronikat osmane të Tursun Beut
komfirmojnë sulmin e Gjedik Ahmet Pashës ndaj Puljes ku si rezultat në mënyrë
lakonike ai e mbyll përshkrimin duke thënë se “vendet e kultit të idhujve
(krishtera) u kthyen në xhami islame.” Besohej gjerësisht se ai do të
kthehej pas dimrit, por ylli i tij perëndoi ashtu si dhe i zotit të tij Sulltan
Mehmetit të dytë që vdiq në vitin 1481. Sulltani pasardhës nuk i besoi më
aftësive të Gedik Ahmet Pashës dhe e burgosi derisa vdiq, ndërkohë në Himarë në
brigjet shqiptare kish shpërthyer Kryengritja e udhëhequr nga Gjon Kastrioti,
djali i Skënderbeut dhe Krokondil Kladha heroi tjetër shqiptar nga Moreja.
Territoret shqiptare të Adriatikut Lindor nuk ishin më të sigurta për të
shërbyer si baza pushtimi.
Edhe
njëherë gjaku arbër bëhej mburojë që Perëndimi të shpëtonte, mburojë e cila do
të shkërmoqej gradualisht nën detin e hordhive osmane. Të gjitha qytetet
shqiptare që do të binin një pas një në duar të osmanëve do të shpopulloheshin
dhe do të përjetonin sërish përshkrimet që Tursun Beu shkruan në kronikat e tij
për shqiptarët, kur Sulltan Mehmeti II ndërmori dy fushatat e tij në 1466 dhe
1467 në Arbëri. “Në përputhje me traditat që ekzistonte më parë...të gjithë
djemtë e vashat e tyre u kapën dhe u bënë robër, ndërsa meshkujt e rritur u
mblodhën dhe i lidhën me zinxhirë. Në çdo vendqendrim, në prani të Sundimtarit
, u egzekutuan me një të rënë shpate aq shumë të pafe sa qe e pamundur të
llogariteshin, Të shtyrë nga kjo frikë, të pafetë që kishin mbijetuar pranuan
të bëheshin shtetas të nënshrtuar dhe të paguanin xhizjen e përcaktuar nga
Sheriati, si dhe taksat e zakonshme”. Çdo vendqendrim i tillë përveçse dëshmon
ngjarje tragjike të pushtimit të Arbërisë janë vende që duhen identifikuar për
ti shenjtëruar edhe si vende të qendresës arbëre, një qendrese që na bën krenar
dhe pjesëtar në Humanizmin Europian të shekullit të XV.
Gazeta Shqip, fq 9, 12.08.2014
No comments:
Post a Comment