Poezia është ura më e fortë lidhëse midis shpirtrave të
ndryshëm të kombeve. Përmes motiveve që ndjellin dhe shpirtin poetik të së
shkuarës, magjinë e momenteve të së tashmes dhe avenirin e ëmbël të ëndrrave,
poezia krijon mikrokozmosin dhe makrokozmin e botës shpirtërore të njeriut. Por
sa universale dhe e përgjithshme duket në pamje të parë, në fakt është po aq e
veçantë dhe individuale.
Ajo mesa duket është një reflektim i asaj që Herderi e quan dhe Volksgeist-“shpirt i
kombit”, që dashur pa dashur reflektohet në veprat e autorit.
Librin poetik “Copa e qiellit” i autorit Xhevdet Bajraj,
mund të themi me vetdije të plotë që është një zbulim i vërtetë për lexuesin në
Shqipëri , por besoj edhe më tej sepse poezia e tij përmes ekonomizimit të
vargut, metaforës së ngjeshur dhe leksikut të thjeshtë transmeton një ndjesi
humaniste të së përditshmes të ngritur në art. Kjo ndjesi të përforcohet në
pjesën e parë të vëllimit poetik “ E bukur dhe e marrë”, ku autori shqetsohet
për lulet që ashtu si fëmijët lindin duke qarë, apo kur te poezi “Të jetuarit”, i përngjet një jargavani që
ngjitet mirit të ditës e lulëzon nga tmerri. Por tmerri i jetës së përditshmes
zevendësohet shumë shpejt në poezinë e Bajrajt në tmerrin e vërtetë të mbijetesës
njerzore duke shprehur dramën njerzore të popullit të vet, që në vitin 1999 e
provoi mbi shpinë ndjekjen dhe shpërnguljen etnike. Në pjesën e dytë të librit
të rrëqeth në kujtime të mbrapshta tmerri, poezia “Djali ishte gjashtë vjeç,
vajza tetë dhe qanin”, ku përshkrimi i një dhunës së rrëmbimit të lë pa fjalë.
Poeti e braktis frakun e shqetsimeve të përditshme për lulet dhe zogjtë dhe
vesh kustumin tradicional të gjamës së popullit të vet. Gjithësesi kjo dramë
ballkanike përshkruhet me minuta e detaje që përmbajnë brenda vetes së tyre art
e mjeshtëri vargu.
Përdorimi i përkthimit në spanjisht përkrah poezive në
shqip të jep jo vetëm ndjesinë e komunikimit ndërkulturor, por në fakt të shtyn
në shqyrtime të ndikimeve spanjolle dhe anasjelltas në jetën kulturore të dy
popujve. Që nga periudha e Këngës së moçme ulqinake të Ago Ymerit, ku bardi
popullor shqiptar thyen rregullat e gjuhës dhe Spanjës i referohet e zeza
Spanjë( një mendje alla kadarejane mund të spekullonte duke pyetur, a thua
vallë ta kish parashikuar ardhjen e diktaturës së Frankos, bardi popullor
shqiptar?), Spanja dhe spanjishtja në fakt na ka dhuruar shumë diell përmes
poezisë së Lorkës, Unanimos, Rafael Albertit etj përmes përkthimeve gjithë jetë
të Petro Markos dhe Plasarit. Kjo atmosferë si ndikim kulturor e ndjen në vargjet
e këtij libri të hapur ndërkultutor ku botës ballkanike i përngjitet dhe bota
meksikane nën një autoritet të lartë si është kultura spanjolle.
Poezia moderne shqiptare ecën përmes shtigjeve të
ballafaqimit të kulturave, ushqimit të saj me metafora dhe motive nga kultura
vendase por edhe nga kultura e përbotshme duke shënuar poetë që e tejkalojnë
veteveten dhe kulturën lokale duke i dhuruar njerzimit vargje të përbotshme.
Prova dhe sfida e tyre nuk është vetëm me të sotmen , por e dhe me të ardhmen. Ashtu si sot shijomë një varg
të lashtë të inasve të shkurar në qipu, nga një autor anonim se e “vërteta më e
madhe janë zogjtë dhe lulet”, edhe poetët do gjykohen edhe përmes fragmenteve
të vargjeve të tyre që di mbesin memories së ajrit dhe të leximit. Kam
përshtypjen se autori, rreshtohet pa hezitim në këtë aradhë të letrave shqipe.
No comments:
Post a Comment