Drejtësia është
shtylla kryesore e qeverisjes së një vendi. Kur nuk ka drejtësi, pushojnë së
funksionuarit mirë tëgjitha instrumentet e demokracisë liberale si mirëqenia,
konkurrenca e drejtë dhe liria. Ato deformohen
dhe krijohen sharrtime të rrezikshme që mund të shkaktojnë epidemi humbje
shprese dhe besimi. Një vënd që e humbet besimin dhe shpresën në të ardhmen
është i barabartë me një vend që shkretohet dalë nga dalë.
Asnjë reformë
politike , shoqërore apo sociale nuk mund të zëvendësojë drejtësinë, ndaj më
tepër se kurrë sot, dëshira dhe vullneti i politikës për reformën në drejtësi
duhet të nxitet e frymëzohet dhe nga popullsia. A ndihet mungesa e drejtësisë
si një e drejtë themelore e nëpërkëmbur e shqiptarëve apo në mënyrat e ndryshme
të mbijetesës gjithsecili mundohet të fitojë “drejtësinë” e tij, shpesh herë
duke nxitur korrupsionin dhe cënuar të drejtën e më të dobëtëve dhe të më të
varfërëve. Po përse shqiptarët kanë dështuar me sukses të kenë një sistem drejtësie
të paparagjykuar dhe të radhiten pothuajse të fundit nga vendet e Ballkanit Perëndimor
përsa i përket ushtrimit dhe zbatueshmërisë së ligjeve?
Shumë veta ia
veshin vështirësinë për të krijuar një sistem drejtësie të qendrueshëm mungesës
së përvojës dhe të shembujve. Nuk dëshiroj të zgjatem shumë në këtë drejtim për
të analizuar sesi ka lindur ky mendim,as të bëjë apologjinë e një analize
social historike të Shqipërisë, por historia si nëna e të gjitha dijeve na vjen
në ndihmë. Profesor Xhufi, në veprën e vet “Nga Paleologët te Muzakajt” dëshmon
se në vitin 1340, Nikollë Matrënga, një pinjoll i familjes fisnike të Matrëngajve
të famshëm të Myzeqesë kishte arritur në zyrën e lartë të Gjykatësit Suprem të
Bizantinëve. Ky ishte posti më i lartë bizantin, pas reformës së Perandorit
Andronik III Paleolog, në 1329. Nikollë Matrënga ishte rritur në rrethin e
Gregor Palamas dhe ky e quante dishepullin e tij nga Shqipëria si “më të mirin
e njerëzve, më zotninë e miqve të tij, mbrojtës të së drejtës e të ligjeve”.
Mes virtuteve të shumta që i numërohen Nikollë Matrëngës, më kryesori lidhet me
funksionin e tij, që ishte padyshim ndershmëria dhe pakorruptueshmëria e tij. Në
fakt, në vitin 1337 në Konstandinopojë u bë një gjyq i famshëm për korupsion
kundër anëtarëve të kolegjit të lartë gjyqësor, ndër katër gjyqtarët supremë të
Bizantit, vetëm Nikollë Matrënga rezultoi i pastër dhe vazhdoi të qendrojë në në
funksionin e tij. Një letër e Johan Kumnos për Matrëngën zbulon se ky kishte nën
presionin e klanit të Asenidëve, në krye të të cilit qendronte despoti Andronik
Paleolog Asin, nip i perandorit Andronik II Paleolog. Ky më kot kishte tentuar
që , njëlloj si tre gjykatësit e tjerë , ta thyente Matrëngën qoftë me para,
qoftë me kërcënime apo duke ngritur dyshime ndaj tij. Nikolla si pohon një tjetërpersonazh
i njohur i Konstandinopojës së atyre viteve , peshkopi Mateu i Efesit, qëndroi
i patundur si “mbrojtës i drejtësisë dhe i ligjeve”.
Për gjykatësit tanë,
gardianëve të ligjit dhe të së drejtës ky personazh i mesjetës nuk thotë asgjë. Madje shumë prej tyre mund
të pretendojnë se nuk kanë sepse të jenë kaq të lexuar, kur për ta mjafton Kodi
Penal dhe i së Drejtës Civile për të ndërmarrë vendime që sërish sipas tyre nuk
duhen të paragjykohen pasi me italishten e frëngjishten e tyre të shqipëruar do
të argumentojnë drejt vendimet e tyre. E vërtetë fund e krye, pasi qytetarët
shqiptarë kanë kohë që ndjejnë mbi
shpinë vendimet e tyre që u tjetërsojnë pronat, u lirojnë nga burgu kriminelët,
madje madje u vjedhin dhe rezultatet e
zgjedhjeve. Por në argumentet e tyre mund t’i kursejnë të gjithë ata që
duan të na mbushin mendjen sepse shtyhemi kaq larg në kohë, pasi emri i një
Perandori Bizantin, Andronikut II, që
nga kohë e gjyqtarit të pakorruptueshëm Nikollë Matrëngës, ka mbijetuar si
toponim në emrin e fshatit Ndroq, këtu afër Tiranës, kurse emri dhe fama
gjyqtarit ka humbur. Personalisht nuk mendoj se shteti shqiptar është një
ngrehinë e një vazhdueshmërie lineare të entiteteve të tjera shtetërore. Ky
perceptim mund të jetë i saktë përsa i përket të paktën që nga shpallja e pavarësisë
dhe këndej, por që mungesa e çdo morali të shëndoshë qytetar që të shtyn të përvetësosh
pronën e tjetrit me vendime gjyqësore, të shpëtosh nga dënimet e rënda pasi ke
bërë vrasje janë mëkate të shoqërisë shqiptare të pas viteve 90’. Mungesa e një
norme morali të qendrueshëm dhe aq më tëpër injorimi nga politika i njerzëve qëreflektojnë dhe mbartin norma të larta të këtij morali
ka sjellë këtë kaos social ku modele zhvillimi dhe me peshë në shoqëri përveç
kategorive të tjera mjerane , janë edhe gjyqtarët e korruptuar me pasuri
marramendëse.
Çështje
perceptimi? Çështje eksperience? Se di, por në këtë rast jemi vërtetë të
paditur dhe si luante Konica me fjalët në vitet 20’ kur drejtësia po përtërihej
në këtë vend, pas zullumit e zallëmit të kadilerëve të dikurshëm të Perandorisë
së lodhur Otomane , “i paditur” s’do të thotë që ske dijeni vetëm për veprën
ligjore që akuzohesh por ne jemi të paditur për të kuptuar këtë sindikatë
drejtësie që gjykon brutalisht dhe jep vetëm vendime pafajsie gjithandej duke
vrarë shpresën në gjithëvendin. Reforma në drejtësi duhet të mos gjejë më asnjë
alibi politike, sociale e kulturore mes nesh nëse vërtet duhet të dalim nga
zgripi i humnerës në të cilën ndodhemi dhe nëse nuk duam që vemje të
korrupsionit të rrojnë më shumë në
ndërgjegjen njerëzore të shqiptarëve sesa rasti Nikollë Matrëngës së famshëm të arbërve të Bizantit.
Gazeta Shqip, 16.11.2015, fq 9
No comments:
Post a Comment