Në
tragjedinë “Hamlet” të Shekspirit, princi tragjik i Danimarkës për të vërtetuar
dyshimet e veta ndaj të ungjit, organizon shfaqjen e një pjesëze teatrale të
quajtur “mouse-trap”. Në saj të kësaj pjesëze, princi dyshues dëshiron të
riprodhojë skenat e jetës së mëparshme të atit të vet deri ne çastin fatal, atë
të helmimit.
Ndërgjegjja e plagosur e Klaudit, mbretit uzurpator të Danimarkës
nuk e pranon dot realitetin ku e rikthen pjesëza, ndaj Klaudi e braktis sallën
duke përforcuar kështu dyshimet e Hamlet-it.
E
risjellim gjithë këtë atmosferë mesjetare, pasi tani së fundmi opinioni
shqiptar është ndeshur me një atmosferë të tillë, jo kaq të largët për sa i
përket largësisë gjeografike si në sagën nordike të Hamlet-it, por të barabartë
për nga mesazhet dhe motivet që përcillen aty me vetë atmosferën e tragjedisë.
Fjala është për romanin “Të jetosh në ishull” i autorit Ben Blushi dhe
përkthimin e monografisë “Skënderbeu” të Schimid-it në gjuhën shqipe, të cilët
kanë pështjelluar mendimin intelektual shqiptar, për sa i përket rëndësisë së
simboleve kombëtare dhe edukimit nacionalist në tërësi.
Të
dy veprat kanë shërbyer si pjesëza mouse-trap e “Hamletit” për të zbuluar
“alter egon” e fjetur të shoqërisë shqiptare, në të cilën ashtu si dhe në
shoqëritë dhe kombet e tjerë të Evropës ndihen ndikimet e formulës së njohur
komb-shtet dhe edukimit nacionalist në varësi të kësaj formule. Për të përftuar
këtë edukim, shqiptarëve iu desh të sendërtonin identitetin e tyre mbi dy
faktorë kryesorë: Gjuhën shqipe dhe figurën e Skënderbeut. Por ndërsa e para
nuk paraqet më rrezik për tu humbur sepse në shtetet shqiptare në rajon ka
marrë statusin zyrtar, figura e Skënderbeut vazhdimisht është sulmuar dhe
munduar të përvetësohet qoftë origjina e tij nga vendet fqinj, qoftë misioni i
tij nga studiues të ndryshëm(edhe pse libri i Schimid-it nuk e ka fare këtë
tendencë). Është e natyrshme që kjo gjë të krijojë tension në shoqërinë
shqiptare për të gjithë arsyet e mësipërme, por në të njëjtën kohë shërben dhe
si skaner për të nxjerrë në pah kategori të ndryshme mendimit intelektual
shqiptar.
Ajo
që vihet re më së fundmi është se ka një “dashuri” dhe një “përkushtim” të
papritur të disa studiuesve me të “mitin” rreth figurës së Skënderbeut. Teza e
tyre më e preferuar është se Skënderbeu është një “mit i krijuar gjatë
Rilindjes sonë kombëtare dhe si i tillë ai duhet trajtuar”. Argumentet përmbledhtas
vazhdojnë se me mistifikimin e Skënderbeut ne kemi rritur breza të tërë me
gënjeshtra duke kultivuar “kulturën rrenës dhe manipulimit”(shih Fatos Lubonja,
Korrieri 30 Nëntor “Bëhu i ditur të jesh i lirë”)
Natyrisht
janë për tu përshëndetur studimet dhe shkrimet e autorëve të huaj dhe vendas
për dekonstruktimin e mitit të Skënderbeut të ngjizur gjatë Rilindjes Kombëtare
dhe të rrimarë nga nacional-komunizmi gjatë regjimit diktatorial kur theksojnë
se misioni i këtij miti ka përfunduar në krijimin e ndërgjegjes kombëtare në
mesin e shekullit të XIX dhe se tani në shekullin e XXI është “koha që
shqiptarët të bëhen qytetarë” (shih Korrieri, 30 Nëntor “Bëhu i ditur të jesh i
lirë”)në tërë kuptimin social-filozofik të kësaj fjale, por pavarësisht nga
përpjekjet e njeriut modern shqiptar për tu përsosur,çështja mund të shtrohet
me një pyetje intriguese. A e ka mbaruar tërësisht misionin e vet figura e
Skënderbeut? Me fjalë të tjera a është përfunduar projekti i Rilindjes
Kombëtare shqiptare, ku figura e Skënderbeut ka shërbyer si identitet formues
për shqiptarët?
Kur
rilindësit shqiptarë projektuan nacionalizmin shqiptar dhe bashkë me të dhe
figurën e Skënderbeut, ata projektuan atë mbi bazën e modelit të romantizmit
gjerman rreth kombit,dhe jo tij francez siç është pretenduar deri tani, d.m.th
se kudo ku kish shqiptarë ata duhet të përfshiheshin në shtetin e ardhshëm
shqiptar, ndërsa situata e sotme edhe pse e përmirësuar me shpalljen e
pavarësisë së Kosovës nuk i përgjigjet këtij realiteti.
Më
tepër se gjysma e Shqipërisë natyrale(shih Koço Danaj Shqipëria Natyrale)
ndodhet jashtë kufijve të Shqipërisë çka do të thotë se para se dekonstruktojmë
mitin e Skënderbeut ne duhet të rishikojmë dhe konceptin tonë për kombin. Me
fjalë të tjera do t’i mbetemi besnik variantit të rilindësve(varianti i gjerë,
kudo ku ka shqiptarë shtrihet kombi shqiptar) apo do të pranojmë atë që
qeveritë shqiptare të deritanishme që nga koha e mbretërisë dhe tash i kanë
imponuar popullit shqiptar.(varianti i ngushtë ,Kombi shqiptar është vetëm
brenda territoreve të republikës së Shqipërisë). Në rastin e parë koha ka
treguar se figura e Skënderbeut ka shërbyer si identitet formues si gjatë
Rilindjes ashtu dhe në suksesin e ngritjes së përmendores së tij në Prishtinë
dhe Shkup dhe ndoshta nesër pse jo në Ulqin dhe Preshevë, kurse në rastin e
dytë ne duhet të braktisim ëndrrën për një hapësirë gjithëpërfshirëse shqiptare
dhe të shikojmë si të përsosemi si individë.
Në
vërtetë ky është dhe thelbi i përplasjes midis rrymave të ndryshme të mendimit
intelektual shqiptar, që shpesh herë merr emërtime të ndryshme dhe ndahet në
“evropianistë” dhe “nacionalistë” në “integrues” dhe “izocionalistë” në
“modernë” dhe “konservatorë” por që në thelb nuk mund të fshehin krizën e
vërtetë të mendimit politik shqiptar në fundshekullin e XX dhe në
dhjetëvjeçarin e shekullit të XXI. Si për ironi të fatit pas afërsisht 100
vjetësh pavarësi dhe shteti shqiptar, nuk ekziston një platformë e qartë e
zgjidhjes së çështjes kombëtare por përkundrazi vërehet një vrapim drejt
“evropianizimit” të qytetarit shqiptar, ku i kërkohet të ç’mitizohet
shpirtërisht dhe përsoset si kozmopolitan. Jemi të vetmit në Ballkan që nën
influencën e Globalizmit dhe të kinse integrimit tonë në Bashkimin Evropian
kemi ndjenjën më të ulët kombëtare, fenomen ky i dëshmuar me indiferencën e
qytetarëve për sa i përket problemit kombëtar dhe akoma më keq përqafimit të
një identiteti tjetër kombëtar si rasti i një pjese të emigrantëve tanë në
Greqi. Në asnjë vend tjetër ballkanik edhe pse shkencat sociale kanë pasur një
zhvillim shumë më të madh se tek ne, nuk gjen përpjekje të tilla c’mitizuese
pasi mbi bazën e tyre kanë ndërtuar platformat e tyre nacionaliste të cilat
janë shndërruar në dokumente të përfillshme në Konferencat e Paqes, dhe po mbi
bazën e tyre janë përfituar dhe territore në kurriz të etnisë shqiptare. Kujto
këtu mitin e Car Llazarit të serbëve, Bizantin e grekëve dhe Car Simonin e
bullgarëve. Në këtë sens tendenca ç’mitizuese rreth figurës së Skënderbeut pa
sqaruar së pari dilemën e parë nëse duam një shtet gjithëkombëtar apo një shtet
të vogël shqiptar të papërfillshëm në rajon tingëllon paradoksale dhe ilustron
më së miri frikën shekullore të shqiptarëve për të shprehur një realitet të vërtetë.
Miqësia
franko-gjermane e cila merret si shembull i dekonstruktimit të miteve të së
kaluarës ka ecur paralelisht në të dyja vendet dhe vetëm pas 30 vjetësh
bashkëpunimi historianët e këtyre vendeve mundën të prodhojnë një tekst të
përbashkët së historisë së tyre. Realiteti i sotëm në Ballkan ku të gjitha
kombësitë spikatin me forcimin e miteve të tyre kombëtare nuk mund t’u japë
shqiptarëve luksin të mbeten pa identitet formues. Shqiptarët për të gjithë ata
që e duan apo se duan janë të “dënuar” për tu bashkuar dhe figura e Skënderbeut
si një simbol bashkimi ka se ç’afron në këtë drejtim.
Shekulli
16. 03. 2009
No comments:
Post a Comment