Emërtimet dhe Marketingu

Në mesin e viteve 30’ në shtypin shqiptar pati një polemikë përreth një artikulli të Konicës për Naim Frashërin-poetin kombëtar të shqiptarëve. Artikulli u botua ne fletoren “Dielli” të shqiptarëve te Amerikës dhe paraqiste një Naim tjetër nga ata që njihnin shqiptarët. Konica me guximin intelektual që e karakterizonte kërkonte të vendoste në peshoren e kritikës letrare Naimin duke mos u influencuar më nga zjarri patriotik i fillimeve të Rilindjes Kombëtare në gjykimin artistik të veprës së tij, por thjesht nga kritika e kulluar letrare. Artikulli natyrisht që nuk u prit mirë, pasi Shqipëria dhe shoqëria shqiptare e asaj kohe ndodheshin akoma në mesin e krijimit të kombit-shtet dhe në gjithë atë vorbull idesh dhe mendimesh për të ardhmen e shtetit shqiptar, Naimi dhe vepra e tij ishin një gur themeltar.

Gjithsesi ishte e kuptueshme që qoftë Naim Frashëri apo Fishta , Mjeda e De Rada me kalimin e viteve dhe konsolidimin e letrave shqipe do të kalonin nëpërmjet këtij procesi pasi sa më shumë që vitet shkonin aq më të pastra e të kthjellta do të bëheshin kriteret për të gjykuar veprat e tyre duke bëre të qartë se cilat nga ato ishin panagjerike politike dhe cilat mbartnin vlera të mirëfillta letrare.

Disa nga tezat e Konicës, kritika e sotme letrare i ka bërë të sajat por kjo gjë nuk e ka zbehur admirimin për Naimin. Kjo gjë ka ndodhur jo vetëm se shoqëria shqiptare vazhdon të jetë akoma nën influencën modelit shtetëror shtet-komb,por sepse figura të tilla si Skënderbeu, Naim Frashëri e Ismail Qemali vazhdojnë të rrezatojnë idealet e papërmbushura të shqiptarëve në rajon.

Nëse për figura të tilla letraro-politike siç është Naimi, kritika letrare mund të gjykojë sot gjakftohtë për sa i përket veprës së tyre letrare ,për figura krejtësisht politike dhe shtetformuese siç është ajo e Ismail Qemalit nuk mund të ndërmerret një hap i tillë i barabartë për trashëgiminë e tyre politike së paku për dy arsye.

Së pari, shoqëritë shqiptare në Ballkan ndodhen akoma në mesin e rrugës së aspiratave të tyre, gjë që për ata që s’e duan apo dhe ata që e duan quhet Shqipëri natyrale.“Të gjitha rrugët të çojnë në Romë” thotë një fjalë e urtë latine dhe trajektoret e hequra sot në politikat rajonale çojnë domosdoshmërisht në bashkimin e pjesëzave të Shqipërisë natyrale në gjirin e Evropës së bashkuar.

Për elitat politike të Tiranës, Prishtinës e Shkupit figura e Ismail Qemalit mbetet artikuluesi dhe profeti i kësaj të vërtete të madhe qysh më 1913 kur kërkonte një Shqipëri natyrale dhe neutrale të mbështetur nga Evropa. Në këtë kontekst debati i disa ditëve më parë për emrin e Universitetit të Vlorës, përtej një debati onomastik “marketingu” , ishte një debat substancial se çfarë përfaqëson figura e Ismail Qemalit në shoqëritë e sotme mbarëshqiptare në rajon.

Po kështu të pakuptimta mbeten dhe përpjekjet për të justifikuar emrin e Universitetit të Vlorës nëpërmjet veprimtarisë arsimore të Ismail Qemalit, pasi figura të tilla poliedrike si e “Babait të Pavarësisë” shqiptare nuk ka nevojë të ketë dhenë një kontribut të jashtëzakonshëm në arsim që emrin e tij ta mbaj një universitet, as të ketë qenë një inxhinier i përkryer që emrin e tij ta mbaj një vepër arkitekturore. Në fillim ishte fjala thuhet në Bibël ,dhe figura e tij është “fjala” dhe premisa e fillimit të shtetit modern shqiptar.

Së dyti shqiptarët nuk kanë se në çdo 50 vjet të rrugëtimit të tyre shtetformues të pasionohen aq shumë ndaj ndryshimeve jo të qenësishme dhe aspak frutdhënëse. Një vështrim rreth e përqark në rajon na dëshmon se edhe pse shtetet fqinjë e kanë përqafuar Globalizmin dhe shpirtin e tij marketingun, nuk ndodhin dukuri të tilla.

Është ende e freskët në kujtesën e shqiptarëve ku në emër të internacionalizmit socialist 50 vjet më parë, rrugët dhe sheshet shqiptare u mbushën me gjithfarë emrash e bustesh heronjsh të revolucioneve botërore, kurse figurave nacionaliste shqiptare ju mungonin bustet nga kryeqyteti i shtetit të tyre.

Për gjeneratën e re, të lindur në dekadën e fundit të socializmit real ose asaj të dekadës e sotme të demokracisë tingëllojnë të çuditshëm emra të tillë si “Komuna e Parisit” apo bulevardi Zhan D’Ark të trashëguar nga ajo kohë. Në vend që të mbushim piedestalet me bustet e apostujve tanë të shqiptarizmës, tani së fundmi po mundohemi t’ iu fshimë dhe emrat nga institucionet.

Nëse arritëm njëherë të rritet një brez që ishe i shqetësuar për fatin e revolucionit botëror, mos vallë tani duam të rrisim breza pa memorie historike? Është e vërtetë që në kohën tonë nuk ka vend për modele të ngushta shtet-komb, por përse gjithmonë ne shqiptarët duhet të rendim të parët për të adoptuar ndryshime, që fqinjët tanë edhe pse kanë një eksperiencë më të madhe se ne shtetformuese nuk i ndërmarrin. Shikoni se c’ ndodh me emrin e vendit fqinj dhe sesa këmbëngulëse është Greqia për të respektuar memorien e vet historike.

“Le coeur a des raisons que la raison ne connait point” –“Zemra ka arsye që arsyeja nuk i shpjegon dot” thotë filozofi francez Paskal për të shpjeguar veprime të pamatura si propozimi për heqjen e emrit universitetit të Vlorës por lumturisht arsyeja gjen mënyra për të triumfuar dhe me reagimin e menjëhershëm të gjithë botës shqiptare ndaj propozimit absurd, fatmirësisht treguam se e kemi përqafuar atë.