Pak kohë pasi nisën trazirat politike në
Tunizi, ndodhën dhe ngjarjet e 21 Janarit në Shqipëri. Ashtu si ndodh rëndom në
shoqërinë shqiptare menjëherë u mundua që të hiqej një paralele midis këtyre
ngjarjeve nga të dyja anët e politikës. Skena në fakt i përngjau një
zakoni të vjetër të shqiptarëve për të identifikuar personazhe dhe ngjarje të
botës me ato të tyret. Kështu p.sh të gjithë mund tu vinë ndërmend emrat e
shumë të futbollistëve dhe aktorëve të huaj që mbajnë shumë shqiptarë apo
njësimi dhe përjetimi i luftës së Vietnamit në të shkuarën që zinte faqet e
para të revistave dhe gazetave por dhe ishte tema kryesore e bisedave të kohës.
Edhe kësaj radhe nuk munguan emërtimet si “skenar tunizian” apo identifikimi i
situatës shoqërore politike të Shqipërisë me atë të Tunizisë. Të dy krahët e
ndryshëm politikë i interpretuan në mënyra të ndryshme ngjarjet duke u munduar
që një kontradikte që ka nisur për zgjedhjet e qershorit 2009 ti veshin një
sofistikim ideor. Më andej shpërthyen revoltat në Egjipt dhe u harrua për një
çast Tunizia dhe filluan sërish krahasimet me revoltat egjiptiane dhe
situatën në Kajro.
Përmendja dhe ngjashmëria me situatën
në të dy shtetet arabe të Afrikës Veriore nuk qëndronin dhe përdorimi i
tyre në fjalorin politik të medies dhe politikës shqiptare dëshmuan një kulturë
të ulët shtetformuese nga ana e tyre. Aq e vërtetë ishte kjo sa dhe kur pati
politikanë evropianë që dëshironin që ti lidhnin këto ngjarje për ti diskutuar
sëbashku në Bashkimin Evropian, përfaqësuesja e lartë për politikën e jashtme
të Bashkimit Evropian Baronesha Ashton nuk pranoi që ti bashkonte të tre rastet
pasi i konsideronte si raste të veçanta. Me këtë akt në fakt
Baronesha Ashton u përfaqësua si një mbrojtëse më e mirë e shqiptarëve në
arenën politike botërore sesa klasa politike e Tiranës. Tani sërish ka nisur
një debat për protestat që po ndodhin gjithandej nëpër botën arabe, se
ç’qëndrim do të mbajnë myslimanët shqiptarë. Sigurisht që Islami është një fe
universale, por myslimanët shqiptarë kanë pasur një rrugë tjetër të ngjizjes së
identitetit kombëtar nga ajo e vendeve arabe. Në prag të shpalljes së
pavarësisë publicisti Faik Konica një artikull të vet “ drejtuar
vetëm myslimanve vinte në dukje se për ata po afrohej një rrezik iminent”.Më
tej Konica shtonte se “ishte i sigurtë se otomanët do të dëboheshin prej
Evropës dhe shqiptarët myslimanë rrezikonin kështu të përziheshin dhe ata dhe
vendi i tyre të ndahej”. Prandaj sipas Konicës “kishte vetëm dy zgjidhje për
bashkëfetarët e tij:ose të ktheheshin në fenë e stërgjyshërve të tyre,domethënë
të bëheshin të krishterë,ose të mbeteshin myslimanë, por të ishin aq të afërt
dhe sinqerisht të bashkuar me të krishterët,sa ti jepnin kombit një karakter
semi-kristian”.Më andej Konica vazhdonte të këshillonte se “përderisa
rikonversioni nuk mund të bëhej,shqiptarët mund ta mbanin fenë Islame, por në
të njëjtën kohë të largoheshin nga e keqja politike që vinte prej
saj:identifikimi nga të huajt i shqiptarit mysliman me turkun”.
Ndoshta Konica ekzagjeronte pakëz kur
kërkonte që kombit ti jepej një “karakter semi-kristian”pasi ndoshta nuk ishte
e nevojshme të shkohej deri në atë pikë dhe as vetë popullsia myslimane nuk
ishte e gatshme për një gjë të tillë, por që ishte e nevojshme një kurs i ri në
ndërtimin e shtetit të ri shqiptar, kjo nuk kishte diskutim. Analiza
tradicionale të marrëdhënieve midis shteteve dhe besimeve fetare tregojnë se ka
tre modele të tilla. Modeli i parë është sistemi i bazuar në marrëveshje midis
shtetit dhe besimeve fetare, modeli i dytë është sistemi i karakterizuar nga
ekzistenca e kishës shtetërore apo nacionale dhe sistemi i tretë, i cili ka një
ndarje të qartë midis shtetit dhe besimeve fetare. Modeli i tretë i cili
quhet dhe secular apo laik dhe është modeli
të cilin ka marrë për bazë shteti shqiptar për të ndërtuar marrëdhëniet e veta
me komunitetet fetare. A është kjo zgjedhje, një prirje moderniste e
shqiptarëve apo është një zgjedhje e detyruar për shkak të identiteteve të
ndryshëm fetarë që është e përbërë Shqipëria? Natyrisht përgjigje nuk mund të
jepet lehtë, veçanërisht nëse krahason aspekte të tjera të jetës dhe kulturës
sonë për të parë nëse ato kanë qenë kaq moderne sa prirja e shqiptarëve
përkundrejt besimit fetar në këto 90 vjet të shteti të stabilizuar shqiptar.
Por edhe në qoftë se nuk është kështu,do me thënë zgjedhja në fillimet e viteve
20’ ka qenë e imponuar për shkak të realiteteve fetare, askush nuk mund ta
mohojë sot prirjen moderniste të identitetit fetar të shqiptarëve.
Libia dhe Egjipti edhe pse mund të duken
afër , vetëm në bregun tjetër të Mesdheut janë në fakt larg si realitete nga
Shqipëria përsa i përket zhvillimeve shoqërore politike. Të lindur të dy si
shtete në gërmadhat e botës koloniale ata sa mbartës të kultururave
administrative evropiane dukeshin kur u pavarësuan, po aq filluan të
ravijëzojnë profilet e tyre të veçanta politike që nuk kishin gjë të përbashkët
me moralin evropian të të qeverisurit. Kjo gjë erdhi si rezultat jo vetëm i
kundërvënies antievropiane që u karakterizuan lëvizjet e tyre për pavarësi por dhe
si rezultat i degradimit të brendshëm të klasës së tyre politike që përveç disa
periudhave shumë të pakta,në përgjithësi shkanë të gjitha drejt autoritarizmit.
Më andej është një formulë e njohur që nuk kërkon shumë dije për të kuptuar se
ç’ndodh në një shtet kur vdesin liritë dhe të drejtat e njeriut dhe
institucionet punojnë formalisht. Rënia dhe shkatërrimi i tyre është çështje
kohe, edhe pse në rastin e regjimeve të vendeve arabe kjo kohë ishte
relativisht e gjatë si rezultat i Luftës së Ftohtë. Për më tepër struktura e
shoqërive të këtyre vendeve të bazuara gjerësisht në familjen patriarkale dhe
thellësisht fetare nuk lejon shfaqje të individualizmit mbi bazën e të cilit
është ndërtuar gjerësisht qytetërimi evropian. Kolektiviteti, respekti ndaj traditës
dhe mungesa e iniciativës paralizuan për një kohë të gjatë shoqëritë e këtyre
vendeve derisa nën efektin e shtimit të kontaktit me botën perëndimore dhe
pranimin pothuajse njëzëri të lirive dhe të drejtave të njeriut si të drejta
fondamentale për çdo kulturë dhe qytetërim ato shpërthyen në një vullkan
urrejtje dhe mërie ndaj klasave të tyre drejtuese. Për fat të keq pas
përfundimit të Pranverës Arabe e vetmja opozitë e konsiliduar në këto vende,
pavarësisht përndjekjeve që i bëheshin lëvizjeve islamike si “Vëllezërit
Myslimanë” ishin të vetmet që lejoheshin të organizoheshin pasi liderëve
autoritarë si Ben Ali, Kadafi dhe Mubaraku u duhej për ta prezantuar si të
vetmen opozitë të frikshme ndaj tyre dhe që ndaj së cilës Perëndimi natyrisht
që shfaqte rezervat e veta. Ky vakuum institucional që ata krijuan me dashje me
qëllimin që të çimentonin pushtetin e tyre dhe pastaj sipas shembullit sirian
ta trashëgonin pushtetin tek bijtë e rezultoi të ishte fatal për të
ardhmen e këtyre vendeve pasi vendi ka shkarë nga një autoritarizëm me prirje
liberale në autoritarizëm me prirje kolektive fetare.
Në rastin e Shqipërisë edhe pse dyshuesve
mund tu vinë në ndihmë argumentet e prezencës së Islamit dhe qenia nën të
njëjtën perandori për një farë kohe si ishte ajo Otomane, sërish ia vlen të
theksohet se trashëgimia otomane në Shqipëri pas viteve 20 fillon dhe zbehet
dhe impakti i qytetërimit evropian është i ndjeshëm kudo. Një faktor tjetër
pozitiv në rastin e Shqipërisë është se popullsia shqiptare ishte kompakte pa
ndarje të mëdha në tribu të ndryshme më gjuhë të ndryshme si mund të jenë
berberët dhe arabët në Tunizi apo arabët dhe popullsia e Egjipti të poshtëm në
Egjipt,dhe për rrjedhojë popullsia shqiptare e kishte më të lehtë orientimin e
saj drejt së drejtës civile dhe publike çka përbënte një nga shtyllat e
qytetërimit evropian. Përcaktimi brenda zonës të së qenit evropian dhe të
kontributit në qytetërimin evropian nëpërmjet humanizmit shqiptar dhe të
intelektualëve të tjerë shqiptarë të integruar në diasporat shqiptare në
botë ishin faktorë më tepër që përforconin dallimet midis dy brigjeve të
ndryshme të Mesdheut. Vitet 90’ e përforcuan këtë traditë me pranimin apriori
të funksionimit të demokracisë liberale çka solli Shqipërinë shumë më pranë
Evropës dhe institucioneve të saj. Edhe pse ne mund ta kritikojmë shumë sot
sistemin tonë si jo të përsosur përsa i përket funksionimit të tij, ai nuk ka
të krahasuar me sistemet që ekzistonin në Tunizi, Egjipt e Libi.
Është mëse e qartë se funksionimi i një
demokracie të vërtetë kërkon një kulturë të thellë të pranimit të bashkëjetesës
me mendimin ndryshe dhe përcaktimin dhe pranimin denjësisht të shumicës që
votohet në zgjedhje të lira dhe të pavarura si pala që do qeverisë vendin për
një periudhë të caktuar sipas kushtetutës së vendit. Nëse Shqipëria për shumë
arsye që nuk kanë të bëjnë vetëm me sistemin , por më tepër me raportin e
qytetarëve të vet me demokracinë dhe me klasën e saj politike që ka
dështuar të krijojë besueshmëri mes vetvetes, kjo nuk është arsye që klasa
politike për të justifikuar veprime të saj të papërgjeshme ta krahasojë vendin
e vet me realitete të tilla të largëta dhe për më tepër të heq vija paralele
mes tyre. Kumti i Baroneshës Ashton duhet lexuar mirë, të paktën nga ata që
pretendojnë se po na çojnë aty ku ka qenë orientimi i disa brezave të
shqiptarëve dhe prej nga Baronesha Ashton bën deklaratat e saj të dobishme për
Evropën, përfshi këtu dhe Shqipërinë.
Gazeta Shqip. 29.09.2012
No comments:
Post a Comment