Para disa ditësh nga skaji më juglindor i vendit,
qyteti i Korçës kaq shumë të njohur për kulturë në Shqipëri, erdhi një lajm që
tronditi botën kulturore shqiptare me vrazhdësinë e tij. Në mes të natës, kur i
gjithë qyteti flinte, në bulevardin e shkatërruar si në Kadanhar për shkak të
rindërtimit të tij, disa vetë me hekura e qysqi(të punësuar apo vetë pronarët
se dimë, mbetet të na e sqarojnë organet kompetente) shkatërruan pa u ardhur
aspak keq, një shtëpi që nga themelet. Lajmi tashmë ka marrë dhenë, dhe dihet
se shtëpia që u rrënua ishte ajo prej nga ku patriotët korçarë shpallën krijimin
e Republikës së Korçës më 1916, kohë shumë të vështira për Korçën dhe
Shqipërinë që pështjelloheshin mes kaosit të Luftës së Parë Botërore. Krijimi i
republikës së Korçës nën administrimin francez shpëtoi Korçën dhe rrethinat e
saj nga pretendimet greke, ndaj shtëpia që u rrënua edhe pse mund të mos
përmbante vlera arkitekturore të veçanta, nga pikëpamja historike i shërbente
shumë mirë memories kombëtare. Shtëpi të tilla nuk janë ekskluzivitet vetëm i
qytetit të Korçës, pasi historia dhe
momentet e rëndësishme të kombit kanë kaluar gjithandej nëpër Shqipëri, por
gjendja fizike në të cilën ato ndodhen po thuajse është e njëjtë dhe shfaq të
njëjtat problematika.
Specialistët e kulturës dhe artit, miq e dashamirë
të trashëgimisë kulturore u shprehën të revoltuar nëpër medie dhe blogosferë
duke akuzuar shtetin se nuk ndërmerr hapat e nevojshëm për të parandaluar këto
shkatërrime dhe madje pati dhe nga ata që kanë qejf të zhvillojnë teori
konspiracioni se shtëpia ishte rrëzuar nga fqinjët tanë jugorë, që e kishin
halë në sy. Sido që këto reagime mund të të bëjnë për të qeshur ose dhe për të
qarë, ato nuk mund të fshehin dy anët e këtij problemi madhor. Nga njëra anë
qëndron kujtesa historike dhe trashëgimia kulturore si dy asete të rëndësishme
të identitetit kombëtar, që besoj çdo qytetar shqiptar dëshiron që ta shprehë
dhe ta ketë të afirmuar, dhe nga njëra anë tjetër qëndron një problem tjetër që
duket paksa rrënues ndaj të parit: ai i pretendimit të pronësisë dhe dëshirës
për të investuar mbi këta truaj pronësie. Parë në këtë lloj këndvështrimi,
duket sikur kontradikta është shumë e lehtë e për tu zgjidhur pasi
legjislacioni ekzistues e shpreh shumë qartë statusin mbrojtës të këtyre monumenteve
të kulturës, por në fakt shpesh herë në realitet po ndodh krejt ndryshe. Në
emër të ndryshimit apo të planeve urbanistike po shkatërrohen vlera të vërteta
arkitekturore si ishte rasti i shkatërrimit të shatërvanit të vjetër të
Durrësit e akoma më keq si ishte rasti i Korçës ku këto vlera po shkatërrohen
qëllimisht për investuar në pallate të reja ndërtimi. Përtej keqdashjes së evidentuar
dhe dëshirës së madhe për tu pasuruar këto veprime nxjerrin në pah dhe anën
tjetër të medaljes së këtij problemi të shprehur nga pyetja sesi është e mundur
që përfaqësues të këtyre familjeve të mëdha që kanë kontribuar kaq shumë për
vendin të arrijnë deri në këtë pikë që ti vënë qysqinë godinave që shërbenin si
medaljone të krenarisë së tyre për të përfituar disa hyrje banimi nga pallatet
që do të ndërtohen aty. “Është ekonomia budalla”, do më përgjigjet dikush duke
më kujtuar sloganin e fushatës së ish Presidentit amerikan Bill Klinton, duke
dashur të më sqarojë se rregullat i vendos tregu, por në fakt që arrihet deri
në këtë pikë të dhimbshme është prishur prej kohësh një treg dhe një ekuilibër
tjetër.
Familjet e mëdha në Shqipëri në përgjithësi kanë
qenë pronarë të pasurive të paluajtshme por shumë pak prej tyre kanë mundur të marrin
atë që u takon si trashëgimtarë të paraardhësve të tyre të pasur. Pasi janë
përndjekur për mëse 50 vjet në regjimin e mëparshëm si përfaqësues të një klase
politike që bëri Shqipërinë dhe që regjimi i mëparshëm dëshironte ta zhbënte si
koncept, tashmë kanë 20 vjet që stërmundohen gjyqeve për të marrë në zotërim
pronën e tyre që në të shumtën e rasteve jo vetëm që s’u është rikthyer por
akoma dhe më keq u është tjetërsuar duke ua dhënë të tjerëve. Ky është
realiteti i dhimbshëm ku njerëzit të ndodhur pa shpresë i vënë zjarrin
monumenteve të kulturës si ka ndodhur kaq herë në Tiranë apo i shkatërrojnë me
qysqi si në Korçë për të përfituar truajt e ndërtimit e për të zgjidhur disa
probleme të jetës së përditshme. Shteti po ndërhyn në zgjidhjen e këtij problemi
duke i dhënë leje bashkisë së Korçës për ta rindërtuar shtëpinë, por në fakt
kjo masë nuk e zgjidh përfundimisht problemin por vetëm sa i jep frymëmarrje
një monumenti kulture. Po dhjetëra shtëpi të tjera monumente kulture nëpër
Shqipëri si do të mbrohen nga lakmia e pashpresë e pasardhësve të tyre legjitimë?
Një reformë
e menjëhershme në drejtësi kërkon dhe një reformë sa më të shpejtë në sektorin
e rikthimit të pronave pronarëve të ligjshëm për të zgjidhur njëherë e mirë
këtë problem brengues në këto vite tranzicioni por në të njëjtën kohë edhe për
tu shpëtuar dinjitetin njerëzor të këtyre familjeve që kanë kontribuar kaq
shumë për kombin dhe vendin. Nuk mjafton vetëm të jesh krenar për atë që ke
qenë, por dëshiron të jetosh dhe me dinjitet që buron nga të ardhura të
përfituara mbi investime të pronave të ligjshme, ndaj dhe në këtë 100 vjetor
pavarësie do të ishte një gjest i mirë mirënjohje nga shoqëria jonë, që kjo
shtresë të marrë atë që i takon sipas Zotit dhe ligjit.
Gazeta Shqip 07.09.2012
No comments:
Post a Comment