Thursday 28 August 2008

Njohja e pavarësisë së Kosovës dhe bota arabe




     
     Në datën 17 Gusht, shteti i ri i Kosovës mbushi plot gjashtë muaj nga data e shpalljes së pavarësisë. Në harkun kohor të këtyre jashtë muajve, shteti më i ri në Evropë i paraqitur dhe simbolikisht nga statuja në qendër të Prishtinës “Newborn” u njoh nga 45 shtete. Në pamje të parë ky numër shtetesh mund të përkthehet si një sukses por kur shikon se lista e shteteve të pavarura në O.K.B është 192, atëherë konstaton se ky numër nuk është as një e katërta e tyre. Megjithëse numri i shteteve që kanë njohur pavarësinë mbetet thelbësor pasi shteti më i ri i Evropës është njohur nga shtetet më të rëndësishëm të atyre që quhen faktorë ndërkombëtarë, ky numër mund të kishte qenë më i madh nëse të 57 shtetet e Konferencës Islamike do të kishin njohur “en block” pavarësinë e Kosovës. Vetëm katër vende e kanë njohur pavarësinë e Kosovës nga kjo organizatë ku spikat Turqia për nga pesha diplomatike, kurse 53 të tjera i janë përgjigjur ose negativisht ose në mënyrë evazive.
Konferenca e zhvilluar para disa ditësh në Prishtinë me vendet arabe të cilat përbëjnë pothuajse gjysmën e Konferencës Islamike dhe vendet me peshën më të madhe specifike në të , përveçse shprehjes së dëshirës së mirë për të zhvilluar marrëdhënie ekonomike-kulturore nuk solli asnjë gjë të re në horizont. Edhe kësaj radhe vendet arabe zhgënjyen shpresat e shumta të shtetit më të ri të Evropës dhe shtuan skepticizmin rreth politikave të tyre.Komente të ndryshme janë shkruar këto ditë në faqet e shtypit të përditshëm ku kritikohet diplomacia e shtetit shqiptar dhe atij kosovar si mëveshëta dhe të paafta për të lobuar dhe marrë votat e kësaj organizate të tillë fuqishme. Deri në një farë vendi këto gjykime janë të drejta, por zakonisht kritikat kanë nisur nga një premisë e gabuar.
     Është besuar gjithnjë se meqenëse Kosova ka nga përqindjet më të larta të popullsisë myslimane në rajon, shtetet arabe do të ishin nga të parat që do njihnin pavarësinë e saj. Duke besuar kështu, diplomacia shqiptare ka rënë në kurthin e zakonshëm të imazhit universialist islam që këto shtete kanë krijuar për veten e tyre në arenën e politikës botërore.Shtetet arabe janë përgjithësisht shtete të reja të krijuara në valën e nacionalizmit që shpërtheu në Evropë në fillimet e shekullit të kaluar. Aktin e tyre të parë të shtetformimit vendet e Gjirit Persik e kanë filluar pikërisht me një revoltë kundër universalizmit islam duke goditur mbrapa krahëve ushtrinë turke që ishte përfshirë në luftën e parë botërore në Evropë.Si të gjitha shtetet komb, shtetet arabe kanë zhvilluar një ndjenjë të lartë të patriotizmit lokal dhe zhvillimet globale i kanë parë në optikën e interesave të tyre kombëtare. Kjo gjë vërehet lehtë në konfliktet territoriale që kanë me njëra-tjetrën si dhe në qëndrimin e tyre ndaj problemit çeçen. Duke qenë sërish një popullsi myslimane por jo arabe, Çeçenia është braktisur në fatin e vet nga vendet arabe, të cilat miqësinë me Rusinë e konsiderojnë të një rëndësie të veçantë për të zgjidhur problemet e tyre territoriale dhe problemin e Palestinës.Gjatë gjithë konfliktit Ruso-Çeçen në asnjë kryeqytet të vendeve arabe nuk janë zhvilluar protesta masive siç janë zhvilluar p.sh ndaj ndërhyrjes amerikane në Irak edhe pse skenat e dhunës ruse kanë qenë aq të ashpra saqë mund të tronditnin çdo qytetar të botës.
     Në këtë kontekst këmbëngulja për ti thërritur sërish universalizmit islam si instrument dobiprurës për njohjen e pavarësisë së Kosovës tingëllon i pakuptimtë dhe diplomacia shqiptare duhet të gjejë mënyra të tjera për të afruar këto shtete me qëndrimin tonë rreth njohjes së pavarësisë së Kosovës.Një mënyrë e dobishme do të ishte rritja e prezencës dhe profilit diplomatik të Shqipërisë në rajonin e Lindjes së Mesme, ku fatkeqësisht Shqipëria përfaqësohet vetëm me dy ambasada, një në Kajro dhe tjetra në Riad. Shqipëria duke qenë së shpejti një vend anëtar i NATO-s dhe vend kandidat për të hyrë në B.E do të mund të luante rolin e një “ure diplomatike” midis dy qytetërimeve duke qenë se ka lidhje të forta historiko-kulturore me vendet arabe dhe mund ta kuptoje Orientin më mirë se çdo tjetër aleat tjetër i strukturave euro-atlantike.Intensifikimi i marrëdhënieve dypalëshe qoftë dhe me vizita të nivelit të lartë ku do të kërkohej një mbështetje politike më e madhe, të paktën e krahasueshme me atë ekonomike që herë pas here vendet arabe i kanë dhënë Kosovës do të krijonte kuadrin e nevojshëm për hapa të tillë decizivë nga ana e botës arabe. Është për të ardhur keq që kredencialet e Shqipërisë dhe Kosovës në botën arabe janë të një niveli më të ulët se të Serbisë dhe kjo jo vetëm për faj të nostalgjive të vendeve të paangazhuara ku Jugosllavia e Titos ishte një vend udhëheqës dhe ku aderonin shumica e vendeve arabe por edhe për shkak të drojës politike që Shqipëria dhe Kosova kanë pasur për të zhvilluar marrëdhënie më të ngushta diplomatike me këto vende.
   A besojmë vallë se duke “injoruar” marrëdhëniet me botën arabe, ne i shpëtojmë paragjykimit që një sërë qarqesh evropiane kanë për Shqipërinë dhe Kosovën si vende me një popullsi myslimane? Jo, kurrsesi jo pasi shpeshherë është parë se këto paragjykime janë përdorur si instrumente politike sesa i përgjigjen realitetit. Shqipëria duke pasur tolerancën e vet fetare si një thesar në botën e vet shpirtërore nuk duhet të ketë kompleks për të zhvilluar marrëdhënie me cilindo vend të botës që i shërben interesave të saj kombëtare dhe në të njëjtën kohë nuk mund të pranojë asnjë rekomandim për të ndryshuar këtë fiziomoni të çmuar të saj në arenën ndërkombëtare. Ndërhyrja e NATO-s në Kosovë më 1999 dhe aderimi i Shqipërisë në organizatë 10 vjet më vonë tregojnë se qendrat e politikbërjes botërore i kanë kapërcyer prej kohësh të tilla paragjykime për shqiptarët dhe ne nuk kemi se të jemi robër të tyre. “Politika është arti i së pamundurës” thotë diku Bismarku dhe tash është koha që diplomacia shqiptare e të dyja shteteve shqiptare në rajon të bëjë të pamundurën për njohjen e pavarësisë së Kosovës dhe me votat e botës arabe që natyrisht janë të çmuara dhe jo të pakta.

Gazeta Standart 29.08.2009


Sunday 24 August 2008

Lindja dhe Perëndimi






Nëse para disa vjetësh do të pyesje një qytetar të thjeshtë rus se ku bie Osetia e Jugut, pa vënë në dyshim formimin e përgjithshëm të marrë gjatë regjimit të kaluar ndoshta do të ngrinte supet. Sot, Osetia e Jugut është kthyer në kalin e betejës për të drejtat e njeriut së Rusisë së Madhe ndaj Gjeorgjisë së vogël dhe padyshim zë vendin e parë në gjithë diskursin politik ne Rusi. Madje jo me pak se disa ditë me parë, Rusia hapi një proces gjyqësor ndaj Gjeorgjisë për gjenocid ndaj qytetarëve të vet,duke vazhduar të mbrojë në këtë mënyrë ndërhyrjen e saj “të drejtë” në shtetin fqinj.



Jo shumë larg nga vendi i zhvillimit të ngjarjeve, ndodhet Çeçenia-një vend martir pothuajse komplet i harruar nga komuniteti botëror. Edhe aty, banorët vendas ashtu si ata të Osetisë Jugore kërkonin pavarësi nga Moska, dhe si përgjigje morën rrebeshin e bombave ruse. Pastaj forcat ruse , marshuan drejt Groznit duke zëvendësuar qeverinë e ligjshme çeçene me një qeveri besnike ndaj tyre. Një atmosferë terrori dhe pasigurie zotëron qysh atëherë për popullsinë vendase, e cila duhet t’i bindet kapricove dhe tekave të një presidenti të ri, merita e vetme politike që kish kur u zgjodh president , ishte qenia bir i presidentit kukull të vrarë në një atentat nga luftëtarët çeçenë.


Krejt ndryshe paraqitet gjendja për qarqet oligarko-financiare te Moskës. Me nënshtrimin e Çeçenisë , ato siguruan një stacion të rëndësishëm të rrugëve energjetike dhe u dhanë një sinjal të fortë popullsive të tjera kaukaziane brenda territorit të Federatës ruse se nuk do të toleronin asnjë lëvizje të këtij lloji.


Rusia mbetet e vetmja fuqi ish-koloniale që vazhdon të sundojë edhe politikisht kolonitë e saj. Përdorim termin koloni, sepse gazi natyror që nxirret nga Kaukazi eksportohet dhe shitet në Evropën Perëndimore dhe fitimet kolosale investohen në Moskë dhe rrethinat e saj, kurse rajoni i Kaukazit vazhdon të mbetet një nga rajonet më të varfra në Rusi. Kaukazi u pushtua në shekullin e XIX-të me zjarr e hekur dhe qysh atëherë rusët nuk u larguan më. Ndërsa Britania dhe Franca i dhanë fund sundimit të tyre kolonial në vitet 60-70 të shekullit të kaluar, Rusia nën petkun e Bashkimit Sovjetik i mbajti nën thundrën e vet popullsitë çeçene, çerkeze, ingushetase, dagestane etj.


Kjo është një pjesë jo shumë e njohur e historisë dhe që rusët gjithmonë janë përpjekur ta fshehin në mënyrë të kujdesshme duke lënë jashtë çdo zgjidhje diplomatike popullsitë e rajonit, të cilat qysh prej shekullit të XIX i janë nënshtruar një procesi të gjatë asimilimi dhe rusifikimi. Sot popullsitë e këtyre vendeve megjithëse flasin gjuhët e tyre kombëtare e shkruajnë atë me alfabet cirilik, festojnë festat kombëtare të Rusisë dhe adhurojnë si heronj gjeneralët e trupave cariste që i pushtuan. Rasti më flagrant mbetet emri i kryeqytetit të Çeçenisë-Grozni, që rusisht do të thotë i “frikshëm” dhe që ishte emri i fortesës ushtarake që forcat ruse ndërtuan më 1818 kur vunë këmbën për herë të parë në territorin e Çeçenisë.


Të vetmet vende të rajonit që gëzojnë një pavarësi nga Moska janë tre ish-republikat sovjetike:Armenia, Gjeorgjia dhe Azerbajxhani, ndaj të cilave Moska ka ndjekur politikën e sentencës së vjetër “Përça e sundo” .Duke qenë në dijeni të konflikteve etnike, Rusia si një fuqi rajonale jo vetëm që nuk ka ndërhyrë për t’i zgjidhur ato, por ka bërë të pamundurën për ti mbajtur konflikte të ngrira me një statusquo si i vjen përshtat dhe për t’i përdorur kur i mendon të arsyeshme siç ishte rasti i Osetisë së Jugut dhe Abkahazisë.


Skenari i zotërimit të Kaukazit dhe zgjidhjes së kontradiktave që Rusia ka me shtetet në rajon sipas “modelit çeçen” është skenari që Moska do të dëshironte të ndjek dhe në Gjeorgji. Eksportimi i mënyrës së vet të “kuptuarit” të demokracisë liberale është kthyer në një objektiv të diplomacisë ruse, qysh kur ajo u rikthye fuqishëm në arenën ndërkombëtare në saj të burimeve energjetike që vendi disponon dhe indiferencës së Perëndimit përkarshi zgjimit të “ariut rus”. Që nga Bjellorusia e në republikat e Azisë Qendrore mbizotëron i njëjti model shtrembërimi i demokracisë ku elitat politike nuk ndryshojnë nëpërmjet zgjedhjeve të lira por çimentohen nëpërmjet farsave elektorale si zgjedhjet e fundit parlamentare në Rusi.


Perëndimi është gjetur i papërgatitur përballë këtij agresioni të ri,duke iu kundërvënë shpesh me idealizmin e gjithfarë ekspertësh për triumfin e ekonomisë së tregut dhe fitores të së mirës ndaj së keqes. Dhënia e ndihmave ekonomike dhe retorika për të mos rënë në mentalitetin e “Luftës së Ftohtë” kanë rezultuar boshe sepse në fakt Lufta e Ftohtë mund të jetë zbehur por kurrë nuk është shuar. A mund të kujtojë njeri se kur Rusia ka dhënë konsensusin për zgjerimin e NATO-s ,kur ka ndaluar së prodhuari armë të shkatërrimit në masë apo kur ka përkrahur iniciativa për paqe afatgjata në rajone si Ballkani?


Politika e uljes së tensioneve dhe detantës ndoshta ishte efikase në mesin e shekullit të kaluar,por në realitetin e sotëm ajo ka rezultuar e padobishme sepse pas çdo krize politike që Moska ka nxitur, ka dalë më e fortë dhe nuk ka ndryshuar qëndrim. Sot askush nuk kujtohet më për Çeçeninë, dhe ndoshta nesër nuk do të kujtohen më dhe për Gjeorgjinë nëse Perëndimi vazhdon të jetë i përçarë siç ishte dje në Samitin e ministrave të jashtëm të NATO-s. “U mbars mali dhe polli një mi” u shpreh ambasadori rus pranë NATO-s për takimin e djeshëm, një fjali cinike që nuk e fshehu përçmimin dhe talljen për pafuqishmërinë e aleancës për të dalë me një vendim të përbashkët.


Rusia ka kohë që nuk e ka fshehur qëndrimin e saj për zëvendësimin e NATO-s si instrument paqe dhe stabiliteti në Evropë me OSBE-n ku Rusia është anëtar themelues i saj, marrëdhëniet me B.E-n preferon ti trajtojë si marrëdhënie dypalëshe me shtetet evropiane sesa si entitet përmbledhës që është B.E, nuk njeh kufijtë e saj me një seri vendesh fqinjë duke i mbajtur peng integrimin Euro-Atlantik të tyre siç është rasti i Ukrainës, Gjeorgjisë dhe duke mbajtur pezull konflikte siç është ai i Transdnistries në republikën e Moldavisë.


Propozimet e vazhdueshme të saj për të zgjidhur krizat rajonale janë që këto shtete të shpallin neutralitetin nga NATO dhe B.E në këmbim të zgjidhjes së statusit të provincave të diskutuara, por që fare lehtë ky neutralitet i tyre më vonë mund të përkthehet në influencë ruse siç është rasti i Bjellorusisë. Të njëjtin skenar dëshiron të ndjekë dhe në Ballkan ku dëshiron ta mbajë peng njohjen ndërkombëtare të Kosovës apo dhe me qëndrimin amfib ndaj çështjes së njohjes së emrit të Maqedonisë për të përfituar influencë dhe destabilitet në rajon.


A do të vazhdojë Perëndimi të vazhdojë të veprojë si struci në rërë që fsheh kokën për të mos parë rrezikun apo do të kundërveprojë denjësisht për ti treguar carëve të rinj të gazit dhe kërcënimeve se deri ku mund të vazhdojnë të dhunojnë të drejtën ndërkombëtare dhe të ndërmarrin agresione si ai ndaj Gjeorgjisë?


Promovimi i vlerave demokratike dhe ndërtimi i ekonomisë së tregut nuk mund të bëhet vetëm duke shpresuar se efektet e tyre do të japin rezultat dhe do të ndryshojnë shoqërinë në vende me traditë autoritariste si Rusia, por duke ditur sesi t’i mbrosh ato nga shtrembërimi i pashembullt dhe sesi të reagosh kur këto vlera kërcënohen. Rusia nuk ndihmohet duke vazhduar t’i hapësh dyert e dialogut për të dalë fitimtare ndaj krizave të tilla ndërkombëtare, por duke bërë të ditur se hegjemonizmi është një vlerë e papranueshme në botën e sotme demokratike.




Monday 11 August 2008

Emërtimet dhe Marketingu









Në mesin e viteve 30’ në shtypin shqiptar pati një polemikë përreth një artikulli të Konicës për Naim Frashërin-poetin kombëtar të shqiptarëve. Artikulli u botua ne fletoren “Dielli” të shqiptarëve te Amerikës dhe paraqiste një Naim tjetër nga ata që njihnin shqiptarët. Konica me guximin intelektual që e karakterizonte kërkonte të vendoste në peshoren e kritikës letrare Naimin duke mos u influencuar më nga zjarri patriotik i fillimeve të Rilindjes Kombëtare në gjykimin artistik të veprës së tij, por thjesht nga kritika e kulluar letrare. Artikulli natyrisht që nuk u prit mirë, pasi Shqipëria dhe shoqëria shqiptare e asaj kohe ndodheshin akoma në mesin e krijimit të kombit-shtet dhe në gjithë atë vorbull idesh dhe mendimesh për të ardhmen e shtetit shqiptar, Naimi dhe vepra e tij ishin një gur themeltar.




Gjithsesi ishte e kuptueshme që qoftë Naim Frashëri apo Fishta , Mjeda e De Rada me kalimin e viteve dhe konsolidimin e letrave shqipe do të kalonin nëpërmjet këtij procesi pasi sa më shumë që vitet shkonin aq më të pastra e të kthjellta do të bëheshin kriteret për të gjykuar veprat e tyre duke bëre të qartë se cilat nga ato ishin panagjerike politike dhe cilat mbartnin vlera të mirëfillta letrare.


Disa nga tezat e Konicës, kritika e sotme letrare i ka bërë të sajat por kjo gjë nuk e ka zbehur admirimin për Naimin. Kjo gjë ka ndodhur jo vetëm se shoqëria shqiptare vazhdon të jetë akoma nën influencën modelit shtetëror shtet-komb,por sepse figura të tilla si Skënderbeu, Naim Frashëri e Ismail Qemali vazhdojnë të rrezatojnë idealet e papërmbushura të shqiptarëve në rajon.


Nëse për figura të tilla letraro-politike siç është Naimi, kritika letrare mund të gjykojë sot gjakftohtë për sa i përket veprës së tyre letrare ,për figura krejtësisht politike dhe shtetformuese siç është ajo e Ismail Qemalit nuk mund të ndërmerret një hap i tillë i barabartë për trashëgiminë e tyre politike së paku për dy arsye.


Së pari, shoqëritë shqiptare në Ballkan ndodhen akoma në mesin e rrugës së aspiratave të tyre, gjë që për ata që s’e duan apo dhe ata që e duan quhet Shqipëri natyrale.“Të gjitha rrugët të çojnë në Romë” thotë një fjalë e urtë latine dhe trajektoret e hequra sot në politikat rajonale çojnë domosdoshmërisht në bashkimin e pjesëzave të Shqipërisë natyrale në gjirin e Evropës së bashkuar.


Për elitat politike të Tiranës, Prishtinës e Shkupit figura e Ismail Qemalit mbetet artikuluesi dhe profeti i kësaj të vërtete të madhe qysh më 1913 kur kërkonte një Shqipëri natyrale dhe neutrale të mbështetur nga Evropa. Në këtë kontekst debati i disa ditëve më parë për emrin e Universitetit të Vlorës, përtej një debati onomastik “marketingu” , ishte një debat substancial se çfarë përfaqëson figura e Ismail Qemalit në shoqëritë e sotme mbarëshqiptare në rajon.


Po kështu të pakuptimta mbeten dhe përpjekjet për të justifikuar emrin e Universitetit të Vlorës nëpërmjet veprimtarisë arsimore të Ismail Qemalit, pasi figura të tilla poliedrike si e “Babait të Pavarësisë” shqiptare nuk ka nevojë të ketë dhenë një kontribut të jashtëzakonshëm në arsim që emrin e tij ta mbaj një universitet, as të ketë qenë një inxhinier i përkryer që emrin e tij ta mbaj një vepër arkitekturore. Në fillim ishte fjala thuhet në Bibël ,dhe figura e tij është “fjala” dhe premisa e fillimit të shtetit modern shqiptar.


Së dyti shqiptarët nuk kanë se në çdo 50 vjet të rrugëtimit të tyre shtetformues të pasionohen aq shumë ndaj ndryshimeve jo të qenësishme dhe aspak frutdhënëse. Një vështrim rreth e përqark në rajon na dëshmon se edhe pse shtetet fqinjë e kanë përqafuar Globalizmin dhe shpirtin e tij marketingun, nuk ndodhin dukuri të tilla.


Është ende e freskët në kujtesën e shqiptarëve ku në emër të internacionalizmit socialist 50 vjet më parë, rrugët dhe sheshet shqiptare u mbushën me gjithfarë emrash e bustesh heronjsh të revolucioneve botërore, kurse figurave nacionaliste shqiptare ju mungonin bustet nga kryeqyteti i shtetit të tyre.


Për gjeneratën e re, të lindur në dekadën e fundit të socializmit real ose asaj të dekadës e sotme të demokracisë tingëllojnë të çuditshëm emra të tillë si “Komuna e Parisit” apo bulevardi Zhan D’Ark të trashëguar nga ajo kohë. Në vend që të mbushim piedestalet me bustet e apostujve tanë të shqiptarizmës, tani së fundmi po mundohemi t’ iu fshimë dhe emrat nga institucionet.


Nëse arritëm njëherë të rritet një brez që ishe i shqetësuar për fatin e revolucionit botëror, mos vallë tani duam të rrisim breza pa memorie historike? Është e vërtetë që në kohën tonë nuk ka vend për modele të ngushta shtet-komb, por përse gjithmonë ne shqiptarët duhet të rendim të parët për të adoptuar ndryshime, që fqinjët tanë edhe pse kanë një eksperiencë më të madhe se ne shtetformuese nuk i ndërmarrin. Shikoni se c’ ndodh me emrin e vendit fqinj dhe sesa këmbëngulëse është Greqia për të respektuar memorien e vet historike.


“Le coeur a des raisons que la raison ne connait point” –“Zemra ka arsye që arsyeja nuk i shpjegon dot” thotë filozofi francez Paskal për të shpjeguar veprime të pamatura si propozimi për heqjen e emrit universitetit të Vlorës por lumturisht arsyeja gjen mënyra për të triumfuar dhe me reagimin e menjëhershëm të gjithë botës shqiptare ndaj propozimit absurd, fatmirësisht treguam se e kemi përqafuar atë.