Friday 23 November 2012

Një komb, një festë



Një komb, një kombëtare” është një devizë që dëgjohet gjithandej nëpër stadiumet shqiptare sa herë që luan kombëtarja shqiptare nga tifozët e shumtë shqiptarë të ardhur aty, nga të gjitha trojet etnike. Shumë analistë nga mediet fqinje e kanë gjetur këtë devizë si shoviniste por në fakt në të s’ka aspak një ndjejnë të tillë, por më tepër shpreh dëshirat e ndryllura të shqiptarëve në rajon nën pothuajse një shekull represion dhe mohimi të së drejtave të tyre kombëtare.  Si e tillë , ajo ka si filozofi bazë bashkimin e shqiptarëve kudo që janë pa fyer ndokënd e aq më tepër pa kërcënuar njeri, por duke zbatuar në vetvete një mentalitet evropian si është pikë së pari integrimi mes vedi dhe më vonë me popullsitë e tjera në rajon. Në këtë 100 vjetor të pavarësisë në fakt gjithandej nëpër trojet shqiptare po diskutohet shumë për bashkim kombëtar, për figura të rëndësishme historike që kanë kontribuar për të realizuar ëndrrën e shqiptarëve apo për strategjitë që duhet të ndjekin popullsitë shqiptare në rajon për tu intreguar më mirë mes tyre. Gjithçka tingëllon shumë mirë dhe krijon premisa të mira për të pasur një frymë bashkëpunimi mes gjithë shqiptarëve por papritur vjen politika zyrtare e Shqipërisë politike apo “dheut amë” si quhet në diasporë dhe krijon një tension të panevojshëm mes shqiptarëve.
Arsyeja si zakonisht është tepër banale,një arsye që gjejnë gjen gjithmonë klasa jonë politike për të krijuar fortunë në një gotë uji. Axhenda e festimeve të 100 vjetorit të pavarësisë duhet të ishte një axhendë bashkimi dhe jo të bëhej shkas për një konlikt të ri mes të majtës dhe të djathtës në Shqipëri. Si e tillë ajo duhej të përfaqësonte të gjithë vullnetin politik dhe dashamirës të të dy palëve për t’i dhuruar vendit , një festim dinjitoz dhe jo një panair kotësish ku secila palë të shesë patrotizmin e vet. Shqiptarët nuk kanë nevojë në shekullin e XXI të dëgjojnë të njëjtat avaze si shumë dekada më parë ku klasa e tyre politike nuk gjente një të mesme të artë për tu bashkuar por punonte me mëndje të vet  secili “për Shqipëri” dhe atdheu zhytej në anarki dhe ngecje në vend. Sot ne jemi një vend anëtar i NATOS, vend kandidat për Bashkimin Evropian, organizma që si pjesë kryesore të kulturës së tyre politike kanë dialogun dhe konsesusin ndaj nëse klasa jonë politike ka përgjegjësinë e duhur për ta quajtur veten si një klasë drejtuese e këtyre përmasave, duhet të gjejë sa më shpejt një marrëveshje për të mos lejuar këtë turp kombëtar, të festimit të festës më të madhe të shqiptarëve me dy axhenda të veçanta dhe në dy qytete të ndryshëm.
Në datën 5 nëntor të vitit të largët 1912, plaku i urtë Ismail Qemali pas takimit me Koloninë shqiptare të Bukureshtit nisi rrugëtimin e tij drejt Vienës për të marrë garancitë politike , e më vonë drejt Triestes për të lundruar drejt Shqipërisë ku do të realizonte aksionin më të shkëlqyer diplomatik të jetës së vet, pavarësinë e Shqipërisë. Rrugëtimi i tij drejt Vlorës, vendit ku do të mblidhej Kuvendi Kombëtar për të shpallur pavarësinë e vendit do të shoqërohej nga ngritja e flamujve në të gjithë qytetet kryesore të vendit si një flakë olimpike që paralajmëronte lirinë. Në Durrës, në Tiranë, Elbasan e Lushnjë kudo që shkonte e kalonte karvani i pavarësisë dhe vendi kërcënohej nga pushtimi i fqinjëve ballkanikë, shqiptarët nxitonin të shprehnin vullnetin e tyre politik pa pyetur shumë për protagonizëm politik apo pa u pushtuar nga ndjenja për të qenë nga pak Skënderbe brenda tyre. Si rezultat edhe pse e copëtuar , Shqipëria nuk humbi në detin e hordhive të vendeve fqinjë por u bë shtet më vete duke krijuar premisat që të shërbente si një vend i shenjtë për gjithë shqiptarët në rajon. Mësimi nga kjo e vërtetë politike duhet të mbizotërojë në dialogun e sotëm mes partive dhe udhëheqësve politikë kur deklarohen dhe vendosin të veprojnë për të festuar 100 vjetorin dhe jo një mentalitet përçarës i pa shoq në Ballkan. Etërit e pavarësisë shqiptare të gjithë ata burra të urtë që nënshkruan aktin e pavarësisë atje lart ku janë, në parajsë si e besojmë të gjithë që janë, me siguri janë duke vështruar poshtë duke pyetur se çfarë pasardhës kanë lënë pas: ëngjëj apo djaj? Le ti bëjmë të ndihen mirë qoftë dhe njëherë në festën e tyre dhe në festën e tyre duke qenë të bashkuar në festime si dikur në Kuvendin e madh Kombëtar më 28 nëntor 1912.

Gazeta Shqip 23.11.2012 


Wednesday 14 November 2012

Horizontet e një miqësie





Fqinjët nuk mund t’i zgjedhësh, por miqtë mund t’i zgjedhësh. Kjo është një fjalë e urtë që nënkupton bashkëjetesën e detyruar që duhet të jetojnë popujt dhe kombet në rajon, por dhe për miqësitë e tyre që nuk është e thënë domosdoshmërisht t’i gjejë afër por edhe larg. Shqiptarët u është dashur në të shkuarën të jetojnë me fqinj problematikë, të cilët i kanë shkaktuar shumë probleme në ekzistencën e tyre si komb, duke filluar që nga copëzim territoresh, vrasje masive, gjenocid e deri në përvetësim të së shkuarës historike e materiale. Krijimi i një situate më të favorshme për rajonin pas përfundimit të Luftës së Ftohtë dhe angazhimit të drejtpërdrejtë të Bashkimit Europian me planet e tij afatgjatë të zgjerimit dhe ndihmës ekonomike për çdo shtet është e vërtetë që i ka ulur shumë tensionet e së shkuarës dhe nëpërmjet insistimit për bashkëpunimin rajonal i ka sjellë kombet dhe popujt më afër njeri-tjetrit, por sërish në horizont herë pas here duken retë e mbushura gjithë mëri të konflikteve të shkuara ballkanike. Në këtë kontekst, të gjithë shtetet ballkanike ashtu si ka qenë një traditë e hershme dhe e mirëformuar tashmë kërkojnë që nëpërmjet diplomacisë së tyre aktive të sigurojnë miqësi të forta tradicionale, që do të mund t’i mbështesin në mbijetesën dhe zhvillimin e tyre si komb në një territor si Ballkani, ku ndoshta parimi darvinist i mbijetesës të më të fortit është zhvilluar më tepër se në çdo rajon tjetër të Europës.
Në shekullin që shkoi, shqiptarët nuk patën fatin që të kishin si ndihmë mbështetjen e një fuqie të madhe, ose dhe kur në horizont u shfaq një perspektivë e tillë, e shpërdoruan në këmbim të plotësimit të orekseve të tyre të imponuara ideologjike duke iu nënshtruar miqësive që iu dukën se ishin të mëdha, por përfunduan shumë shpejt në konflikt të hapur. Kjo ishte dhe një nga arsyet që Shqipëria kur u krijua si shtet, u trajtua si një plaçkë tregu nga Fuqitë e Mëdha të kohës, mentalitet që për fat të keq mbizotëroi në të dy Konferencat e Paqes, 1920 dhe 1946. E vetmja ndihmë pa paragjykim dhe pa ndonjë interes të drejtpërdrejtë për të përfituar në kurriz të shqiptarëve qoftë nga ana territoriale apo dhe ajo ekonomike ishte ndihma e Shteteve të Bashkuara të Amerikës në vitin 1919, ku insistimi i Presidentit amerikan Willson për të respektuar parimin e vetëvendosjes së popujve u bë kamerdarja e shpëtimit për kombin shqiptar që po rrezikohej të mbytej në detin gjithë stuhi të pretendimeve territoriale të fqinjëve të vet të mbështetur nga Fuqitë e Mëdha të kohës. Mirëpo fillimin e kësaj miqësie kaq premtuese midis Shqipërisë dhe Shteteve të Bashkuara të Amerikës do ta ndërpriste në mënyrë absurde pala shqiptare, që në shtetin komunist që do instalohej në Shqipëri pas Luftës së Dytë Botërore do të gjente djallin në shtetin amerikan dhe do të mundohej që të gjente miqësi të largëta dhe aspak tradicionale. E megjithatë, sërish SHBA qëndruan pranë Shqipërisë me mosinkurajimin e planeve për copëtimin e saj dhe me inkurajimin e diasporës shqiptare atje për të mbajtur gjallë frymën e shqiptarizmit. “Kemi qenë pranë jush në njëqind vjet që shkuan dhe do të jemi sërish pas njëqind vjetësh”, është fjalia më kryesore që deklaroi zonja Clinton nga Tirana, duke shprehur angazhimet diplomatike të shtetit të vet, që pas rënies së komunizmit dhe instalimit të demokracisë në Shqipëri ka qenë shteti që ka kontribuar më shumë në mbarëvajtjen e Shqipërisë politike, por dhe të fitimit të të drejtave politike të të gjithë shqiptarëve në rajon, ku mes gjithë të akteve mbështetje në arenën diplomatike botërore spikat Lufta e Kosovës dhe themelimi i Kosovës së pavarur.
Pas deklaratës së ish-presidentit Bush në Tiranë në qershor të vitit 2008 për pavarësinë e Kosovës dhe për insistimin dhe mbështetjen amerikane që Shqipëria të ishte vend anëtar i NATO-s me të drejta të plota, deklarata e z. Clinton është deklarata e dytë e fuqishme amerikane për mbarëvajtjen e Shqipërisë. Implikimet diplomatike të deklaratave të z. Bush tashmë i kemi parë, pasi Kosova ka fituar pavarësinë dhe po ecën me hapa të shpejtë drejt konsolidimit si shtet dhe Shqipëria është pranuar në NATO me të drejta të plota dhe po luan një rol të rëndësishëm për politikat rajonale, tashmë na duhet të presim për implikimet diplomatike pozitive të deklaratave të zonjës Clinton, të cilat besoj se nuk do të vonojnë të shfaqen. Por për të vajtur deri aty, zonja Clinton me të drejtë ka lënë disa detyra shtëpie që klasa jonë politike duhet t’i bëjë për të mos mbetur në klasë. Në horizont janë zgjedhjet e përgjithshme të vitit 2013 dhe ne nuk duhet të zhgënjejmë më miqtë e partnerët tanë strategjikë. Sigurisht në këtë rrugëtim të porsafilluar që mund ta quajmë dhe një fillim të ri, duhet të jemi sa më seriozë dhe sa më pak me korrupsion. Koha po punon për shqiptarët, po ne a do të fillojmë të punojmë më shumë për veten?
 Gazeta Shqip 14.11.2012


Sunday 11 November 2012

Një intervistë, një pyetje: A është Partia Demokratike e djathtë?






1.     A është Partia Demokratike e djathtë?


Pyetja juaj më sjell ndërmend fjalën e fundit në gjyq të një martiri intelektual Ismet Toto në 1937 që kur po e akuzonin së bashku me të vëllanë se kishin organizuar një rebelim me tendenca komuniste u përgjigj se është në interes të qeverisë që ta paraqesë rebelimin tonë si të tillë pasi në fakt nëpunësit e qeverisë nuk janë në gjendje që të dallojnë qartë se kush është komunist, fashist apo liberal. Mesa duket mungesa e një platforme të mirëfilltë ideologjike dhe të një sofistikimi ideor që përcakton qartë pozicionin e partive politike në skeptrin politik qenka një sëmundje e vjetër e jetës sonë publike. Në këtë kontekst PD si një forcë e themeluar si antikomuniste në pragfundin e vitit 1990 përmban në vetvete elementët e një partie të djathtë, por e parë thellë në terren dhe në mënyrën e ndjekjes së politikave rezulton se shumë herë ajo i ka braktisur skemat klasike të së djathtës.
Për më tepër në një vend si Shqipëria ku ka shumë kategori sociale në nevojë besoj se çdo forcë politike që është në pushtet i duhet të ndjekë disa politika të majta për të siguruar një mbështetje më të gjerë nga elektorati. Privatizimi i gjithçkaje dhe përkeqësimi i situatës së publikes nuk reflektojnë deri më tani zhvillimin dhe konsolidimin e jetës sonë publike dhe rritjes së mirëqenies pasi në fakt më tepër se një plan i mirëmenduar mirë që përfaqëson pikëpamje të djathta duket se është një plan që kërkon të zbatohet vetëm për hir të mungesës së menaxhimit të mirë. Të gjitha partitë politike shqiptar pothuajse vuajnë nga mospasja e një shtrati të qëndrueshëm ideologjik, çka bën të mundur që ideologjia  që kinse përfaqësojnë të jetë më tepër një fasadë sesa reflektim i vullnetit të njerëzve.
Në këtë kontekst bashkëpunimi PD me LSI që filloi në situatën e pas zgjedhjeve zë vitit 2009 vazhdon ende të jetë i suksesshëm jo sepse ideologjitë e të dy partive përputhen por sepse interesat e përbashkëta të të dy lidershipeve janë afat gjata dhe sesa të humbin pushtetin më mirë kërkojnë ta ndajnë atë.

Gazeta Dita 9.11.2012



Friday 9 November 2012

Njëqind vjet shtet apo antishtet?


Në kuadër të festimeve për 100 vjetorin e shpalljes së Pavarësisë ,natyrshëm gjithë shqiptarve u vjen ndër mend një pyetje sa i sukseshëm ka qenë shteti i tyre për t’iu afruar shërbimet për të cilat është krijuar. Në përballjen e tyre me tërë korpusin legjislativ që është themeluar për të rregulluar marrëdhëniet e tyre midis njeri-tjetrit, shqiptarët janë sjellë dhe vazhdojnë të sillen me të si me një organizëm të huaj dhe jo si me një krijesën e tyre. Këtu nuk është fjala për të mohuar rolin e shtetit edhe pse s’është aspak çudi që në mendjet e shumë njerzve të zhgënjyer nga mosfuksionimi e tij t’u ketë shkuar në mend, por për të përcaktuar dhe analizuar këtë marrëdhënie dashuri-urrejtje që njeriu i sotëm modern shqiptar vazhdon ta ketë me shtetin e vet.
Mjafton të përmendim këtu periudhat kur janë ndërruar sistemet dhe shteti është paralizuar menjëherë. Ajo që bie në sy është se nuk janë prishur e shkatërruar struktura apo forma të dhunës ndaj të cilave qytetarët ishin të ndjeshëm por fatkeqësisht janë prishur e shkatërruar arkiva, kadastra e dokumenta historikë që shprehin vetdijen historiko-shtetformuese të kombit. Në këtë kuadër nuk të bën përshtypje se përse ka aq pak dokumenta origjinalë historia shtetformuese e shqiptarve. Rasti më flagrant në këtë drejtim është zhdukja e dokumentit origjinal të Pavarësisë, i cili i përket një kohe të afërt pa bërë fjalë këtu për dokumenta të tjerë më të hershëm që as që mund të bëhet fjalë.Si gjithmonë nuk kanë munguar zërat që këto shkatërrime t’iu jenë faturuar të huajve apo shërbimeve sekrete të fqinjve.Paranoja e të jetuarit si në rrethim dhe me armiq gjithandej në thelb nuk është një shpikje e socializmit real në Ballkan, por pasojë e një jete të gjatë farefisnore e të ndrydhur patriakale. Para se të kërkojmë faje dhe komplote tek të tjerët,ne duhet të analizojmë thellë brenda vetes tonë deliret e të qenit “anti-shtet” dhe vazhdimësinë e të jetuarit në anarki.
Një vështrim social-psiqik i historisë së shqiptarve tregon një fakt të çuditshëm që nuk është i pranishëm tek popujt e tjerë fqinjë.Sa herë që ata janë gjendur në hapësirat e mëdha të perandorive kanë shkëlqyer me gjenialitet në reformimin dhe mbijetesën e tyre. Kështu është shumë i njohur roli i perandorve ilirë në të shkuarën e largët ,në mbijetesën dhe forcimin e Perandorisë Romake, apo roli i shqiptarve në të shkuarën e afërt në Perandorinë Turke. Këto fakte rrëzojnë edhe pse tërthorazi një nga akuzat e pabaza që u bëhen shqiptarve nga fqinjët e vet se atyre u mungon elementi shtet-formues dhe në emër të kësaj pseudoarsye është kërkuar që fqinjët të rregullojnë sipas “mënyrës” së tyre punët në territorin shqiptar. Kështu në fillimet e shekullit të kaluar fqinjët ballkanikë pretendonin se kishin më tepër aftësi shtet-formuese se shqiptarët, prandaj duhej që shumë territore shqiptare t’iu bashkëngjiteshin shteteve fqinjë sepse po t’iu liheshin shqiptarve, do zhyteshin në anarki. Një arsye qesharake për tu marrë seriozisht por kur interesa gjeo-politike janë më të rëndësishme sesa virtualiteti i një kombi që po trokiste nga të fundit në shtëpinë e shteteve-nacionalë,argumenti i mësipërm bëhet dogmë dhe platformë për të justifikuar veprime të pafalshme dhe me pasoja të mëdha në tërë historinë e Ballkanit. Shqipëria në vitin 1913 u copëtua në mënyrën më të pashembullt në tërë historinë e Evropës duke e lindur shtetin e ri shqiptar mes një anarki territoriale.

Qytete dhe krahina të tëra që jetesën shpirtërore , ekonomike dhe politike e kishin të përbashkët me qytete dhe krahina që u lanë jashtë Shqipërisë, degraduan në qendra të vogla të papërfishme duke humbur kështu shkëlqimin e parë.Noli në një artikull të tij në vitet 20’ nënvizonte pesë anarkitë që nuk lejonin integrimin kombëtar të shqiptarve(kupto respektimin dhe forcimin e shtetit shqiptar). Kështu anarkisë territoriale mund t’i shtojmë këtu sipas Nolit anarkinë fetare, shoqërore, morale, politike dhe atë ideve. Megjithëse Noli shkruajti për to në fillim të viteve 20’, në qoftëse i hedhim një sy realitetit të sotëm fatkeqësisht do të shikojmë që ato janë të pranishme.Anarkia fetare edhe falë përpjekjeve të vazhdueshme të shqiptarve dhe tolerancës së tyre të mirënjohur fetare, pas formimit të shtetit shqiptar nuk ka kërcënuar më seriozisht egzistencën e shtetit, por gjithsesi shpesh herë tani së fundmi ka dalë si problem. Ngritja e simboleve të mëdha fetare,theksimi se kujt i përket Shqipëria sipas besimit fetar të popullsisë janë precedentë të rrezikshëm që nuk sjellin gjë tjetër veçse përçarje dhe amulli.
Anarkia shoqërore vazhdon të mbetet një nga anarkitë më të rrezikshme që pengon mbarëvajten e shtetit. Shqiptarët trashëguan një rend shoqëror që regjimi komunist e shkatërroi pa mëshirë duke krijuar nga Shqipëria e pronarve të tokave e borgjezisë së vogël , Shqipërinë e “punëtorve dhe fshatarve”. Kjo lloj përmbysje radikale vazhdon të ketë efekt dhe në shoqërinë e sotme duke krijuar konflikte sociale midis “punëtorve dhe fshatarve” që u pasuruan shpejt pas zhvillimeve demokratike dhe ish-pronarve që mbetën me gisht në gojë.E lidhur ngushte me anarkinë shoqërore është dhe anarkia morale, ku e ashtëquajtura klasë e re drejtuese e Shqipërisë nuk është në gjendje të luajë rolin e saj si lokomotivë për zhvillimin e vendit. Kjo gjë vjen pasi fatkeqësisht ka një mospërputhje të madhe midis nivelit të pasurisë së tyre dhe ndjenjës së përgjegjësisë dhe nivelit kulturor aq të nevojshëm për një klasë për të pasur një rol promovues. Kjo gjë dallohet qartë në një faktin, që kjo shtresë e popullsisë mund të shpenzojë shuma të mëdha në luks dhe në spektakle të pakuptimtë bukurie, por nuk e quan të arsyeshme ti ndërtojë një monument Naim Frashërit apo Fan Nolit duke e kërkuar këtë iniciative nga shteti!
Anarkia politike vazhdon të jetë një sëmundje lëngate për shtetin shqiptar,ku konsesusi dhe mirëkuptimi janë më tepër fjalë të huaja për botkuptimin e klasës politike sesa nocione veprimi dhe bashkimi. Dhuna verbale, denigrimi, presionet e hapura dhe të fshehta,akuzat e pathemelta vazhdojnë të përbëjnë karakteristikat e klasës politike shqiptare duke e kthyer atë një telenovelë mafioze ku prokurori nuk di se ku të kap hajdutin, ku hajduti brenda një nate kthehet në shenjtor, ku shenjtorët pretendojnë se bëjnë thagma e ku thagmat nuk egzistojnë por mund te parashikohen. Parashikimet për të ardhmen e shqiptarve në Bashkimin Evropian janë karamelet që u “shiten” njerëzve të zakonshëm për ti mbajtur larg nga problemet e përditshme.E lidhur ngushtë me anarkinë politike është anarkia e idealeve, ku ashtu si thotë dhe Noli, ato “vazhdojnë të mbeten në errësirë”.
Idealet e larta të mirëqënies të prosperitetit dhe bashkimit kombëtar janë tradhëtuar poshtërsisht nga e gjithë shoqëria duke i zevendësuar me ato të interesave të ulta meskine për mirëqënie personale,makutërisë për tu pasuruar dhe rrëmbimit dhe tjetërsimit të pronës së tjetrit. Mosrespektimi i dinjitetit njerëzor shfaqet qartë në krizat e vazhdueshme të energjisë dhe mungesës së ujit të pishëm, mosregjistrimin e popullsisë, konsumimin e ushqimeve të pakontrolluara dhe planeve për kthimin e vendit në një kazan plehrash mbetjesh nuklearesh dhe ndotjesh ambjentaliste.
I gjithë ky realitet trishtues përkthet në mosfuksionim të shtetit të së drejtës, në amulli dhe pasiguri që mbizotëron kudo duke e kthyer shtetin dhe territorin shqiptar në “Qafën e Rrëmujës”. Integrimi në institucionet euro-atlantike nuk mund të bëhet duke jetuar mes këtyre anarkive por duke i dhënë fund atyre dhe duke vendosur shtetin e së drejtës. Reformat institucionale nuk mund të bëhen për hir se duhen “bërë “apo se kështu kërkon perëndimi, por ato duhen konceptuar si një domosdoshmëri e brendshme për të ecur përpara. Çlirimi i energjive të reja duhet të vijë natyrshëm nëpërmjet adaptimit të vetive të veçanta të shqiptarve në botën e sotme të Globalizmit dhe përshtatjes së delirive të vjetra të qeverisjes së perandorive të mëdha në mënyrë që përvjetoret e tjera të pavarësië të mos na gjejnë në këto situata të trishtueshme, por në botën e rregullit dhe prosperitetit. Këtë gjë s’mund ta realizojë kjo klasë politike e vjetër e stërlodhur, e korruptuar dhe adhuruese e anarkive, por një klasë e re politike e mëkuar larg qumështit të hidhur të patriakalizmit tribunar, nepotizmit e bolshevizmit të “proletarit pa atdhe”. Tranzicioni nuk mund të vazhdojë në pafundësi, tashmë me të vërtetë ka ardhur për një ndryshim të vërtetë dhe qytetarët shqiptarë duhet të dinë të fillojnë të ndërshkojnë përmes votës.

Gazeta Shqip 10.11.2012



Tuesday 6 November 2012

Profesor Stavro Skendi




Stavro Skendi lindi më 20 Gusht 1906 në Korçë. Ai kreu shkollën fillore dhe atë të mesme në qytetin e lindjes. Profesor Skendi ishte një nxënës i shquar dhe gëzonte reputacion si një i ri inteligjent, patriot dhe i nderuar. Pasi kreu studimet në Liceun e Korçës, atij i dhanë një bursë studimi për Robert College, një insitut me financime amerikane në Stamboll. Profesor Skendi u diplomua nga Robert College në 1928. Ai u kthye në Shqipëri, ku së pari punoi në Institutit Tregtar në Vlorë dhe më pas në Liceun e Korçës. Në 1930 ai fitoi një bursë shteti e cila i mundësoi studimet në Shkollën e Studimeve Ndërkombëtare të Universitetit të Gjenevës, ku në 1932 ai mori një çertifikatë të studimeve të avancuara.
Ndryshe nga bashkëkohësit e tij të cilët pasi të kryenin studimet, preferonin të qëndronin jashtë, profesor Skendi u kthye në Shqipëri ku rifilloi të jepte mësim në liceun e Korçës. Ai besonte plotësisht se përgatitja e një grupi të edukuar të rinjsh shqiptarë ishte thelbësore për zhvillimin ekonomik, social dhe kulturor të vendit. Brenda kontekstit politik të viteve 1930-t, ai mund të karakterizohet më shumë si përkrahës i reformës evolucionare sesa i asaj revolucionare. Gjatë kësaj kohe profesor Skendi qe i shqetësuar për rritjen e ndikimit të Italisë në Shqipëri.
Ndonëse merrte pjesë në një sërë diskutimesh kafenesh për politikën dhe kulturën shqiptare, profesor Skendi ia kushtoi një pjesë të mirë të kohës së tij përkujdesjes për zgjerimin e horizontit intelektual të studentëve të tij jashtë orës së mësimit. Ai gjithashtu lexonte mjaft libra në fusha të tilla si historia, letërsia, filozofia dhe shkencat sociale. Veç kësaj, ai nisi të zgjeronte njohuritë mbi gjuhët e huaja. Ata të cilët kishin fatin e mirë të ishin studentë të profesor Skendit gjatë viteve 1930-t, e admirojnë atë si mësues, njeri dhe patriot.

Me pushtimin e Shqipërisë nga Italia në vitin 1939, Stavro Skendi u bashkua me lëvizjen kundër regjimit të ri fashist. Bashkë me patriotë të tjerë, ai internohet në kampin e ishullit Ventontene, ku mbeti deri në vitin 1941. Pas kthimit në Shqipëri, profesor Skendi lidhet me lëvizjen e rezistencës të Ballit Kombëtar. Në vitin 1943, siç më ka treguar, ai u largua nga vendi në mënyrë që "t'iu jepja autoriteteve britanike dhe amerikane një vlerësim realist të situatës politike dhe ushtarake në Shqipëri". Ai shkoi në Stamboll ku qëndroi deri në vitin 1947.Në vitin 1947 profesor Skendi mbërriti në Shtetet e Bashkuara. Ai konkuroi me sukses për një bursë nga American Council of Learned Societies, në sajë të së cilës pati mundësi të niste studimet për doktoraturën në Universitetin e Kolumbias, ku u diplomua në vitin 1951. Gjatë kohës kur ndiqte studimet pasuniversitare, për një kohë të shkurtër profesor Skendi është aktiv në lëvizjen anti-komuniste të emigracionit në SHBA, por shpejt ai e distancon veten nga këto veprimtari, që të mos vinte në rrezik integritetin e tij shkencor.

Në vitin 1950, ndërsa ishte duke përfunduar tezën e doktoraturës, profesor Skendi u caktua bashkëpunëtor i kërkimeve në Mid-European Studies Center në Nju Jork. Kjo organizatë financohej nga qeveria e Shteteve të Bashkuara dhe kishte për detyrë të përgatiste studime dhe analiza shkencore për zhvillimet në regjimet komuniste të Evropës Lindore. Profesor Skendi i ruajti lidhjet me këtë Qendër deri në vitin 1955. Gjatë kësaj periudhe ai ishte editor dhe autori kryesor i librit "Albania", i cili u botua në vitin 1956 nga Praeger Publishers, si pjesë e serisë "Europa Qëndrore e Lindore nën komunistët". Nga mesi i viteve 1950-t, kjo vepër mbahet si një ndër veprat më të rëndësishme të referencës, duke shërbyer si pikënisje për studimet lidhur me Shqipërinë. Lidhja e profesor Skendit me këtë projekt shërbeu për krijimin e famës së tij si eksperti kryesor për çështjet shqiptare në SHBA.Karriera akademike e profesor Skendit në Shtetet e Bashkuara filloi me emërimin e tij si pedagog i jashtëm i gjuhëve ballkanike në Universitetin e Kolumbias, në vitin 1954. Në vitin 1957, ai emërohet Asistent - Profesor i Gjuhëve dhe Kulturës Ballkanike. Ai ngrihet deri në nivelin e profesorit dhe vazhdoi të jepte mësim deri në vitin 1972, kur mori titullin Professor Emeritus. Gjatë qëndrimit të tij në Kolumbia, Profesor Skendi bashkëpunonte dhe me East Central European Institute.

Megjithëse ishte një mësues i ndërgjegjshëm dhe i dedikuar, në radhë të parë profesor Skendi njihet për kontributet e shquara studimore që ai ka dhënë për Albanologjinë. Përveç veprës "Shqipëria", ndër librat e tij përfshihen "Poezia epike orale shqiptare dhe ajo e sllavëve të jugut", e botuar për herë të parë në vitin 1954, ribotuar në vitin 1969. Kjo vepër është padyshim një kontribut i rëndësishëm në fushën e studimeve shqiptare, ashtu dhe në atë të folklorit të krahasuar. Kryevepra e Profesor Skendit është, padyshim, monografia mbresëlënëse dhe e hulumtuar me kujdes, "Zgjimi Kombëtar Shqiptar, në vitet 1878-1912", i publikuar nga Princeton University Press, në vitin 1967. Nuk është e ekzagjeruar të pohosh se ky libër paraqet një nga kontributet më të rëndësishëm për historiografinë shqiptare në gjuhën angleze. Në vitin 1980 një përmbledhje e 15 artikujve të shkruara nga Profesor Skendi, u publikuan me titullin, "Studimet kulturore të Ballkanit". Artikujt pasqyrojnë kërkimet e profesor Skendit në studimin e gjuhës, folklorit dhe historisë.Artikuj të shumtë të Profesor Skendit janë botuar në disa nga gazetat shkencore më prestigjoze në Shtetet e Bashkuara dhe Europë, siç janë: as The American Historical Review, Foreign Affairs, Political Science Quarterly, American Slavic and East European Review, Journal of Central European Affairs, and Sudost-Forschungen . Ato trajtojnë tema të ndryshme dhe të rëndësishme, si Rilindja Kombëtare Shqiptare, gjuha dhe letërsia shqiptare, feja në Shqipëri dhe në Ballkan, çështja e Epirit të Veriut, si dhe zhvillimet në Shqipëri që nga koha e Luftës së Dytë Botërore.Kur i hedh një sy punës intelektuale të bërë nga profesor Skendit gjatë karrierës së tij, kushdo do të impresionohej nga gjerësia e saj. Kontributet e tij për Albanologjinë kanë karakter multidisplinor. Ato përfshijnë fusha të tilla si historia, gjuhësia, letërsia, feja, shkencat politike dhe kultura. Veç kësaj, ndonëse studimet e profesor Skendit ishin të fokusuara tek Shqipëria, ai megjithatë ishte i vetëdijshëm dhe i ndjeshëm ndaj ndikimeve të ndërsjellta të kombeve dhe popujve të Ballkanit lidhur me jetën, kulturën dhe historinë e tyre përkatëse.Po kaq mbresëlënëse është cilësia e punës së profesor Skendit. Librat, artikujt dhe shkrimet e tij shkencore mbështeteshin gjithmonë në një punë kërkimore, të arsyetuar dhe shkruar mirë. Studimet e tij i favorizonte dhe aftësia e tij për të përdorur burime nga një spektër i gjerë gjuhësh. Përveç njohjes së shqipes, anglishtes, frengjishtes, gjermanishtes dhe italishtes, profesor Skendi përvetësoi dhe gjuhët sllave, greqishten dhe turqishten. Në të gjitha shkrimet e tij profesor Skendi përpiqet të paraqesë një shumëllojshmëri perspektivash, ndërsa rendit provat e duhura në përkrahje të përfundimeve dhe interpretimeve të tij.Duke përmbledhur kontributin e profesor Skendit në studimet Albanologjike, mund të thuhet se me përpjekjet e tij ai hodhi themele të fortë për studimet Albanologjike në Shtetet e Bashkuara. Puna e tij hapi rrugë të reja për Albanologjinë dhe ka shërbyer si bazë mbi të cilën të tjerët mund të ndërtojnë. Të gjithë ne që kemi punuar në fushën e studimeve shqiptare në Shtetet e Bashkuara, si dhe kolegët tanë të specializuar në degë të ndryshme të Ballkanologjisë, e njihnim Stavro Skendin si "dekanin e studimeve shqiptare në Shtetet e Bashkuara".Profesor Skendi vazhdoi të ishte i interesuar në studimet shkencore dhe pasi doli në pension. Në tetor të vitit 1980, një grup shokësh dhe kolegësh të Stavros organizuan një pritje për nder të tij në Nju Jork. Gjatë viteve 1980-t, ndërsa shëndeti i tij po binte, gradualisht profesor Skendi nisi ta pakësonte jetën e tij publike, por vazhdoi të zgjeronte njohuritë e tij nëpërmjet leximit dhe refleksionit. Ai priste me padurim kohën kur ai dhe gruaja e tij e devotshme Daisy të kalonin në Southampton në Long Island.

Në 17 gusht 1989, profesor Skendi vdiq në Southampton nga sëmundja e Parkinsonit. Shërbimet funerale u zhvilluan në New York City.Profesor Skendi kaloi një jetë të gjatë dhe produktive. Jeta e tij përfshinte tetë dekadat e para të historisë së Shqipërisë nga shpallja e pavarësisë së kombit deri në krijimin e regjimit komunist. Profesor Skendi e shihte imponimin e diktaturës komuniste ndaj popullit shqiptar si një tragjedi kombëtare. Ai ishte i shokuar nga dhuna dhe terrori i përdorur nga udhëheqësit komunist për të ruajtur pushtetin e tyre. Dhe, ai ndjente keqardhje lidhur me kufizimet e vendosura ndaj shkrimtarëve, artistëve dhe intelektualëve të vendit. Si rrjedhojë e kontrolleve të rrepta ideologjike dhe politike të vendosura në jetën kulturore e intelektuale në Shqipëri, si dhe të armiqësisë personale që Enver Hoxha ushqente ndaj Profesor Skendit, si figura ashtu dhe vepra e profesor Skendit u denigruan vazhdimisht gjatë periudhës komuniste në Shqipëri.Megjithatë, deri sa vdiq, Profesor Skendi ushqente shpresën se Shqipëria do të braktiste linjën e doktrinës komuniste, që e kishte ndjekur që nga fundi i viteve 1940 dhe do të përqafonte reformat që po hidhnin rrënjë në shumicën e vendeve komuniste të Europës Lindore dhe në Bashkimin Sovjetik. Me siguri po të ishte gjallë, ai do të ishte gëzuar me vendosjen e pluralizmit politik dhe lirisë kulturore në Shqipëri, për të cilat ai kishte aq shumë kohë që përpiqej.


Profesor Nicholas Panos




Monday 5 November 2012

Si e kam njohur Faik Konicën


Nga Fan Noli


E kam takuar Konicën për herë të parë më 1909. Ishte diçka që nuk kam për ta harruar kurrë. Më kishte shkruar nga Londra se do të vinte në Boston i veshur me kostum shqiptar. Ideja ishte që të dilte fotografia e tij në gazetë dhe të shfrytëzohej rasti për të propaganduar çështjen kombëtare shqiptare, e cila ka qenë pasioni i gjithë jetës së tij. Unë mbeta i shtangur. Si prift ortodoks i modës së vjetër, në atë kohë unë vetë mbaja nnjë mjekër të gjatë të zezë, për të cilën më duhet të pranoj se nuk u pëlqente djemve të Bostonit. E merrja me mend se sa do të dëfreheshin ata djem po të më shihnin duke ecur me një burrë të veshur me fustanellën shqiptare. Ndonëse nuk kisha parë kurrë ndonjë fustanellë greke, një lloj fundi i balerinave. Unë isha i shkurtër e i bëshëm, Konica ishte i gjatë e i thatë, kështu që të dy do të dukeshim si Don Kishoti me Sanço Pançën të arratisur nga ndonjë cirk. Sa u habita këtë herë kur pashë se djemtë e Bostonit e harruan gjithçka lidhur me mjekrën time dhe thjesht zunë të shihnin Konicën me adhurim. Atëherë e kuptova se fustanella shqiptare nuk ishte fustanellë qesharake greke, por diçka që i ngjante kiltit të skocezëve dhe se i përshtatej shumë një burri të pashëm si Konica.Meqë ra fjala, lexuesi mund ta gjejë në librin e Konicës ndryshimin ndërmjet kostumit grek dhe veshjes shqiptare: është e vërtetë se grekët e kanë përshtatur nga shqiptarët, por ata u përpoqën ta stërhollojnë sa që e bënë një veshje grash me aq sa mundën. Veshja e Konicës nuk ishte e vetmja gjë që më habiti. Thjest mbeta pa mend, kur ai nisi të më “mësonte” për çdo gjë në botë. Ishte njeri me kulturë të lartë. Gijom Apoliner, një shkrimtar dhe mik i tij, e ka quajtur “enciklopedi shëtitëse” që e fliste frëngjishten si një francez. Një shkrimtar tjetër, Zhyl lë Metrë, ka shkruar për të: “Ky i huaj që e shkruan kaq mirë gjuhën tonë”.Si studiues i pasionuar i muzikës, Konica e adhuronte shumë Vagnerin. Një nga gjërat e para që bëri ai pasi u takuam, ishte të më tregonte për Vagnerin dhe operat e tij. Me këshillën e tij e pashë përherë të parë Parisfalin, kur u dha më 1910 në Boston. Në varrimin e tij, tridhjetë vjet më vonë, duke e ditur se sa shumë e donte Vagnerin, iu luta organistit të luante muzikën e Vagnerit nga kreu deri në fund.Ka disa fakte që mungojnë në librin e papërfunduar të Konicës, fakte për Shqipërinë, që i kam mësuar prej tij. Për shembull, Konica flet për krenarinë e malësorëve shqiptarë. Zonja Durham e pranon këtë në librin e saj “Brenga e Ballkanit”. Kur përshkruan shpërndarjen e ndihmave në Maqedoni gjatë dhjetëvjeçarit të parë të shekullit të njëzetë, ajo na tregon se si gratë fshatare e rrethonin ditë e natë, duke i kërkuar ushqime dhe rroba. Ata vendoseshin rrotull shtëpisë ku banonte ajo dhe nuk largosheshin derisa të merrnin diçka. Edhe kur u shpjegoi se nuk kishte më asgjë për t’u dhënë, ato nuk shkuleshin. Kur zonja Durham vajti në Shqipëri, priste që t’i ndodhte njësoj. Për habinë e saj, askush nuk iu afrua për t’i kërkuar ndihmë.Konica përmend edhe faktin se zonja Durham ka qenë një adhuruese e madhe e amvisës shqiptare. Ajo mendonte se vetëm amvisa holandeze mund të krahasohej me të për pastërtinë. Zonja Durham kishte të drejtë. Mjafton të shkosh për vizitë në shtëpitë e shqiptarëve në Shtetet e Bashkuara dhe mund ta shohësh dallimin ndërmjet amvisës shqiptare dhe shumë prej fqinjëve të saj që nuk janë shqiptare.Një gjë që e ka lënë jashtë Konica është fakti që fqinjët ballkanas e italianë kanë shpifur se shqiptarët janë të egër e të pamëshirshëm. Zonja Durham na thotë se kjo nuk është e vërtetë. Ajo kiste parë fshatarët siçilianë se si i rrihnin pa mëshirë kuajt dhe gomerët, por kurrë nuk kishte qenë dëshmitare se si një shqiptar rrihte një kafshë. Unë e kam vënë re edhe vetë kur kam udhëtuar me kalë në Shqipëri. Sa herë vinim te ndonjë copë rrugë e vështirë, ishim të detyruar të zbrisnim dhe kafsharët gjithnjë përdornin fjalët përkdhelëse për t’u dhënë zemër kafshëve, si për shembull: “Hajde, vëlla. Ec, or bir; Nuk është dhe kaq e vështirë. Do ta kalojmë”. Një shpifje tjetër e përhapur nga fqinjët tanë, është se shqiptarët qenkan njerëz që nuk u shtrohen ligjeve. E vërteta është krejt e kundërt. Ata u shumë më tepër se gjithë fqinjët e tyre. Statistikat e rajoneve të policisë në qytetet amerikane ku ka shqiptarë, dëshmojnë qartë se ata janë nga grupet më të mira ndër të gjithë të ardhurit e huaj. Përvoja ime e gjatë më ka vërtetuar se shqiptarët u binden ligjeve në shqipëri po ashtu siç u binden në Shtetet e Bashkuara. E keqja është se, kur fqinjët e Shqipërisë përpiqen të shkelin tërësinë e saj tokësore, atëherë shqiptarët “e paligj” ngrenë krye.Kur përshkruan pamjet e bukura të Shqipërisë, Konica përmend shumë turistë të huaj që e kanë admiruar këte vend. Një emër, që megjithatë mungon, është ai i prozatorit, dramaturgut dhe kritikut muzikor francez, Roman Rolanit, i cili në njërin nga librat e vet flet për “kodrat e bukura të valëzuara të Shqipërisë”. Unë për vete i kam soditur nga maja e malit Tomor dhe nga kështjella e Krujës, kryeqyhteti i vjetër i Skënderbeut. Nuk kam parë gjithë jetën time gjë më të bukur. Mjaft shtesa mund t’i bëhen kapitullit të Konicës për vetitë luftarake të shqiptarëve. Për shembull, kalorësit shqiptarë u bënë proverbialë në gjithë Europën pas vdekjes së Skënderbeut. Gjithë mbretërit dhe sundimtarët e Italisë, Francës, Britanisë së Madhe kanë marrë kalorës të lehtë shqiptarë për ushtritë e tyre. Konica më ka thënë një herë se në shekullin e shtatëmbëdhjetë, kur francezët kërkonin të lavdëronin një kalorës, shpreheshin: “E nget kalin si një shqiptar”. Kemi disa dokumente italiane, që flasin për kalorësinë shqiptare dhe që na shpjegojnë se si Skënderbeu e shpëtoi mbretin Ferdinand të Napolit me kalorësinë e vet të lehtë. Sipas dëshmisë së historianëve bashkëkohës, Ferdinandi e kishte humbur davanë kur e braktisën banorët feudalë dhe u bashkuan me Rene Anzhuanë, që ishte rivali i tij francez dhe që pretendonte fronin e Napolit. Dihet mirë se ushtritë mercenare të Rilindjes asnjëherë nuk bënë ndonjë betejë të vërtetë. Ata kujdeseshin jo për lavdinë ushtarake, por për pagat. Zakonisht krijohej një komitet i përbashkët i të dy ushtrive rivale dhe vendoste kush do të shpërblehej me fitoren. Për shembull, kur njëra nga ushtritë kundërshtare kishte epërsi të padyshimtë si numër, asaj i jepej fitorja pa e zgjatur shumë. Kur ushtritë ishin të barabarta nga numuri dhe komiteti nuk mund të merrte vesh se cila palë mund të fitonte, atëherë kurdisej një betejë e shtirë, në të cilën nuk dëmtohej ose nuk vritej askush, me përjashtim të ndonjë aksidenti. Por kjo manovër shërbente për të ndihmuar komitetin e përbashkët që të merrte një vendim. Diçka e ngjashme ndodhi kur skënderbu zbriti në Itali me kalorësinë e vet të lehtë. Komandanti i ushtrisë kundërshtare konti Piçinino dhe Skënderbeu rregulluan një betejë të tillë të shtirë për të parë se cila nga të dy ushtritë do të kishte më shumë shanse për të marrë fitoren. Dy reparte të zgjedhura nga ushtria shqiptare dhe italiane bënë një paraqitje të kalorësisë dhe të aftësisë luftarake. Shqiptarët e fituan ndeshjen dhe kështu u mbyll gjithë kjo histori. Italianët asnjëherë më nuk e kundërshtuan epërsinë e kalorësisë shqiptare. Natyrisht, me turqit ishte një pun krejt tjetër. Atëherë Skënderbeut i duhej të bënte beteja reale dhe të arrinte fitore reale. Turqve nuk u bënte përshtypje asnjë paradë. Skënderbeu ka qenë, padyshim, një gjeneral i madh dhe ai meriton nderime të mëdha për kryqëzatën e tij heroike kundër turqve. Por ne nuk duhet të harrojmë se edhe ushtarët e tij meritojnë pjesën e tyre të nderit. Kryengritja shqiptare e viteve 1910 – 1912 kundër turqve tregoi se luftëtarët e çetave shqiptare ende e ruanin trimërinë dhe forcën e gjallë që kishin dëshmuar në kohët e vjetra në Skënderbeun. Vetëm për vetëm ata i mundën turqit, marshuan në Selanik dhe e detyruan qeverinë turke t’u jepte autonominë. Pas disa muajsh iu desh gjithë kombeve të Ballkanit që të bashkoheshin për t’i mundur po ata turq. Më 1920 atje u përsërit po ajo histori e përjetshme. Shqipërinë e kërcënonte copëtimi. Italia kishte pushtuar Vlorën dhe prapatokën e saj deri në Gjirokastër. Fqinjët e tjerë kërkonin copat e tyre sipas traktatit të fshehtë të vitit 1915. Vetëm një zë u ngrit për të kundërshtuar, ai i president Wilson. Por ai mjaftoi për të ngritur kombin. Malësorët shqiptarë të bregdetit jugor qenë të parët që u ngritën, pastaj i ndoqën edhe të tjerët. Brenda pak muajve italianët u hodhën në det dhe u detyruan ta linin Vlorën dhe rrethin e saj. Rreth njëzetë vjet më vonë, më 1940 grekët, pothuaj shtatë herë më të shumtë si numër sesa shqiptarët, nuk mundën ta përsëritnin këte marifet, ndonëse kishin mbështetjen e flotës angleze dhe të forcave ajrore angleze, që i penguan italianët të sillnin përforcime. Tani disa fjalë për vendin e Konicës në historinë e Shqipërisë së sotme. Si mysliman dhe si përkrahës i një familjeje të vjetër aristokratësh nga Shqipëria e jugut, Konica kishte të gjitha mundësite që të fitonte poste të larta në Perandorinë Turke, ku Shqipëria bënte pjesë, që pas vdekjes së Skënderbeut. Në të vërtetë, shumë shqiptarë të tjerë gjatë shekujve ishin ngjitur në postet më të larta të Perandorisë Turke. Për shembull, kur Konica ishte i ri, Vezir i madh ose kryeministri i Perandorisë Turke ishte Ferid Pasha, një shqiptar nga Vlora. Por kjo karrierë nuk e tërhiqte Konicën. Ai mendonte se misioni i tij ishte të luftonte për pavarësinë e Shqipërisë. Nga viti 1897 deri më 1912, dy nga pionierët më të shquar të pavarësisë së Shqipërisë kanë qenë Konica dhe Shahin Kolonja, botuesit e dy revistave shqiptare, që dolën jashtë: “Albania” dhe “Drita” përkatësisht. Gjatë sundimit turk shqiptarët kishin harruar gjithçka për lavdinë e tyre të kaluar nën Skënderbeun. Konica ka qenë njeriu që e rizbuloi dhe e popullarizoi Skënderbeun e flamurin e tij, shqipen e zezë dy krenare në një fushë të kuqe. Ky flamur u bë simbol i pavarësisë kombëtare dhe më në fund u ngrit në Vlorë më 1912 nga Ismail Qemali kur Shqipëria u shpall shtet i pavarur. Konica është quajtur si krijuesi i prozës moderne shqipe. Kur unë vendosa të bashkohesha me kryqëzatën për pavarësinë e Shqipërisë, e para gjë që më bëri përshtypje ishte mungesa e plotë e veprave letrare shqipe me vlera artistike. Por kur vajta në Egjipt më 1903, një atdhetar shqiptar, Spiro Dineja, më dha vëllimet e revistës “Albania” nga viti 1897 deri më 1903. I lexova të gjitha nga faqja e parë deri tek e fundit dhe atëherë e mësova se në shkrimet e Konicës ne e kishim atë që na duhej: letërsinë e mirë shqipe. Për më tepër, Konica zbuloi dhe popullarizoi shqiptarë të veprimtarisë letrare si Kristofordhi, Mitkoja, Fishta dhe Zako Çajupi. Me këshillën dhe udhëzimet e tij unë përktheva disa vepra nga Shekspiri, Ibseni, Edgar Alan Poeja dhe Don Kishotin e Servantesit. Të gjithë autorët shqiptarë që vijnë pas Konicës janë nxënësit e tij, duke përfshirë dhe shkruesin e këtyre radhëve.


Sunday 4 November 2012

Gjurmë historike




Rreth vitit 1140 , Geoffrey of Monmouth një murg i urdhërit të Benekdinëve që mesa duket ishte me origjinë nga Uellsi, i cili jetoi në oborrin e Henrit të I dhe që më vonë u bë një peshkop i Shen Asaf shkruajti në latinisht një libër të quajtur "Historia e Britanisë" në të cilën përshkruhej sesi Brutus, nipi i madh i Eneas erdhi në Angli dhe themeloi aty mbretërinë të quajtur me emrin e vet dhe qytetin e tij të Trojës së re( Troynovant) në vendin ku u themelua më vonë Londra[1]. Enea kaloi dhe nga Butrint sipas Virgjilit i para se te themelonte Romen. Heronj qe levizin gjithandej neper territore e kultura por qe kane gjithsesi lidhje me terrioret ku jetojne sot shqiptaret autoktone...



[1] BRIEF HISTORY OF ENGLISH AND AMERICAN LITERATURE by HENRY A. BEERS


Friday 2 November 2012

E para ishte fjala...





Në vitin  1555, 5 janar - Gjon Buzuku përfundoi veprën e tij që njihet si "Meshari". E kishte filluar më 20 mars 1554 (viti 2014 shënon 460-vjetorin). Ja si shkruan Buzuku te Pasthënia: Ndë vjetët M.D.L.IV. (1554) njëzet dit ndë mars zuna nfill, e mbarova ndë vjetët një M.D.L.V.(1555) ndë kallënduor V dit. Gjon Buzuku ishte famulltar i thjeshtë, që, me sa duket, punoi në Shqipërinë e Veriut, jo larg vendit ku e botoi veprën e tij ndoshta në trevën e Ulqinit e të Tivarit. Libri i plotë ka pasur 110 fletë (220 faqe), por, ashtu siç na ka arritur sot, ka 188 faqe, i mungojnë 16 faqet e para, por edhe disa të tjera përmes. Kështu që, duke mos pasur as kopertinë, as faqen e parë, nuk dimë as titullin e tij të vërtetë dhe as vendin e botimit etj.
Gjuha e veprës është ajo e dialektit të Shqipërisë Veriore e Perëndimore. Përmbajtja e veprës dëshmon për përdorimin e shqipes në shërbesat fetare. Ishte koha kur në Evropë kishte shpërthyer lëvizja për t'u shkëputur nga kisha katolike e Romës, lëvizja që njihet me emrin protestantizëm. Një nga kërkesat kryesore të kësaj lëvizje ishte që shërbesat kishtare të bëhen në gjuhën amtare. Edhe Buzuku, me sa duket, ecën në këtë rrugë, edhe pse kjo është në kundërshtim me urdhrat e Vatikanit.
Që nga botimi deri më 1740, gati dy shekuj Meshari ishte një vepër e humbur, një vepër e panjohur. Më 1740, atë e zbuloi në Biblotekën e Propaganda Fides në Romë Gjon Nikollë Kazazi prej Gjakove, aso kohe arqipeshkëv i Shkupit. Pas kësaj çështja mbeti përsëri në heshtje edhe për më tepër se një shekull, kur e rizbuloi arbëreshi Pal Skiroi në Biblotekën e Vatikanit në Romë, ku gjendet edhe sot.
Me 1929 libri u fotokopjua në tri kopje, njëra nga të cilat gjendet në Biblotekën Kombëtare në Tiranë. Më 1955, me rastin e 400-vjetorit të "Mesharit", Instituti i shkencave në Tiranë organizoi një sesion shkencor të posaçëm. I ngarkuar nga Instituti, gjuhëtari i njohur Eqrem Çabej përgatit botimin kritik të "Mesharit" në dy vëllime (vëll. i parë Hyrje studimore dhe transliterim; vëll. i dytë fotokopja e origjinalit dhe transkriptim).
Vepra qe bërë gati për shtyp më 1958, por për vështirësi teknike arriti të botohet më 1968 nga Akademia e shkencave e Rumanisë. Në studiumin hyrës te vëll. i pasrë E. Çabej flet gjerë për gjuhën dhe meritat e autorit. "Meshari" i Buzukut ka rëndësi shumë të madhe për historinë gjuhës së shkruar shqipe. për pesë shekuj.
Duke krahasuar gjuhën e Buzukut me shqipen e sotme, shkencëtarët vërejnë zhvillime të ndryshme që ka pësuar gjuha shqipe që nga shekulli XVI e deri më sot dhe prirjet për ndryshime të mundshme në të ardhmen. 
"U doni Gjoni, biri i Bdek Buzukut, tue u kujtuom shumë herrë se gluha jonë nukë kish gj~ të ëndigluom ën së shkruomit shenjëtë, ën së dashunit së botësë s'anë, desha me u fëdigunë, për s~ mujta me ditunë, me zhdritunë pak mendetë e atyne qi të ëndiglonjinë, për-se ata të mundë mernë s~ i naltë e i mujtunë e i për-mishëriershim anshtë Zot'ynë atyne qi t'a duonë ëm gjithë zemërë. U lus ënbas sodi m~ shpesh të uni ëm klishë, për-se ju kini me gjegjunë ordhëninë e t'inë Zot; e ate në ënbarofshi, Zot'ynë të ketë mishërier ënb§ jã, e ata qi u monduonë dierje tash, m~ mos u mondonjënë. E ju t'ini të zgjiedhunitë e t'inë Zot, e për-herrë Zot'ynë k~ me klenë me jã, ju tue ëndiekunë të dërejtënë e tue lanë të shtrenbënënë. E këta ju tue b~m, Zot'ynë ka(a) me shtuom ëndër jã, se të korëtë t'aj të ënglatetë dierje ën së vielash e të vielëtë dierje ën së ënbiellash. E u m~ duo të ënbaronj vepërënë t'eme, t'inë Zot tue pëlqyem. Ëndë vietët M.D.L.IV. njëzet dit ëndë mars zuna ënfill, e ënbarova ëndë vietët një M.D.L.V., ëndë kallënduor V.dit. E se për fat në keshe kun ënbë ëndonjë vend fëjyem, u duo tuk të jetë fajtë, ai qi të jetë m~ i ditëshim se u, ata faj e lus t'a trajtonjë ënde e mirë; për-se nukë çuditem se në paça fëjyem, këjo tue klenë m~ e para vepërë e fort e fështirë për të vepëruom ënbë gluhët t'anë. Për-se ata qi shtanponjinë kishnë të madhe fëdigë, e aqë nukë mundë qëllonjinë se faj të mos banjinë, për-se për-herrë ëndaj 'ta nukë mundë jeshe, u tueënbajtunë një klishë, ënbë të dí anët më duhee me sherbyem. E tash u jam ënfalë gjithëve, e lutëni t'enë Zonë ende për muo."